Cẩm nang hướng dẫn từ A đến Z cho bệnh nhân tiểu đường (Phần 1)

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), bệnh tiểu đường là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ tám ở Hoa Kỳ, với 103.294 ca tử vong liên quan đến bệnh tiểu đường vào năm 2021.

Từ năm 2001 đến năm 2020, tỷ lệ mắc bệnh tiểu đường tăng lên đáng kể. Tính đến năm 2020, dữ liệu của CDC cho thấy 37,3 triệu người - hơn 11% dân số Hoa Kỳ - mắc bệnh tiểu đường. Con số này bao gồm 29 triệu người được chẩn đoán mắc bệnh và hơn 8 triệu người chưa được chẩn đoán và không biết mình mắc bệnh tiểu đường.

Ngoài ra, hơn 96 triệu người trưởng thành ở Mỹ bị tiền tiểu đường. Con số đó bao gồm hơn 26 triệu người từ 65 tuổi trở lên.

Với tỷ lệ tử vong và các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng xung quanh căn bệnh tiểu đường, căn bệnh này gây thiệt hại nặng nề lên nền kinh tế. Tổng chi phí ước tính cho bệnh tiểu đường năm 2017 là 327 tỷ USD, dựa trên dữ liệu từ CDC. Con số này bao gồm 237 tỷ USD chi phí y tế trực tiếp và 90 tỷ USD năng suất lao động bị mất.

Sống chung với bệnh tiểu đường khiến mọi người có nguy cơ cao mắc các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng khác nhau. Bệnh võng mạc đái tháo đường là nguyên nhân hàng đầu gây mù lòa ở người trưởng thành trong độ tuổi lao động và bệnh thận giai đoạn cuối. Nếu bạn mắc bệnh tiểu đường, bạn có nguy cơ mắc bệnh tim hoặc đột quỵ cao gấp đôi so với người không mắc bệnh.

-Những thành tựu lớn nhất của y tế trong lĩnh vực điều trị bệnh tiểu đường năm 2023

Các loại tiểu đường

Có nhiều loại bệnh tiểu đường khác nhau. Phổ biến nhất là bệnh tiểu đường tuýp 1 và bệnh tiểu đường tuýp 2.

Bệnh tiểu đường tuýp 1

Bệnh tiểu đường tuýp 1 là một bệnh tự miễn dịch. Trước đây được gọi là bệnh tiểu đường vị thành niên và bệnh tiểu đường phụ thuộc insulin, bệnh xảy ra khi cơ thể bạn không sản xuất đủ insulin, một loại hormone do tế bào beta trong tuyến tụy tiết ra. Insulin cho phép cơ thể bạn chuyển hóa đường từ carbohydrate (trong tinh bột) thành năng lượng, dự trữ glucose để sử dụng trong tương lai và cũng điều chỉnh lượng đường trong máu để nó không quá cao hay quá thấp. Bệnh tiểu đường tuýp 1 thường có tính di truyền. Loại bệnh này thường được chẩn đoán ở trẻ em và thanh thiếu niên do bẩm sinh, nhưng người lớn cũng có thể mắc bệnh này.

Bệnh tiểu đường tuýp 2

Đây là loại bệnh tiểu đường thường gặp nhất. Khoảng 95% người mắc bệnh mắc bệnh tiểu đường tuýp 2, còn gọi là bệnh tiểu đường không phụ thuộc insulin. Không giống như bệnh tiểu đường tuýp 1, những người mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 có thể tự sản xuất một lượng insulin. Tuy nhiên, cơ thể họ không thể sử dụng loại insulin này để kiểm soát hoàn toàn lượng đường trong máu. Điều này được gọi là tình trạng kháng insulin.

Một lối sống không lành mạnh – tập thể dục không đủ, ăn quá nhiều chất béo, thực phẩm giàu calo, nghèo chất dinh dưỡng và sống chung với bệnh béo phì hoặc thừa cân – đều có thể góp phần gây nên bệnh tiểu đường tuýp 2. Loại bệnh tiểu đường này thường phát triển sau 35 tuổi và được gọi là bệnh tiểu đường khởi phát ở người trưởng thành. Tuy nhiên, nó cũng có thể xảy ra ở những người trẻ tuổi, đặc biệt nếu họ có cân nặng quá lớn và ít vận động. Nhìn chung, 80% những người mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 đều thừa cân và có tiền sử gia đình mắc bệnh này. Người Mỹ gốc Phi, người gốc Tây Ban Nha và người Mỹ gốc Ấn Độ có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 cao hơn.

Thay đổi lối sống - chẳng hạn như ăn uống lành mạnh, cân bằng và tập thể dục thường xuyên - có thể giúp bạn phòng ngừa và kiểm soát bệnh tiểu đường tuýp 2.

Tiểu đường thai kỳ

Bệnh tiểu đường thai kỳ ảnh hưởng đến người mang thai không mắc bệnh tiểu đường. Theo CDC, hàng năm, từ 2% đến 10% số ca mang thai ở Mỹ bị ảnh hưởng bởi bệnh tiểu đường thai kỳ.

Tiền tiểu đường

Hơn một phần ba dân số trưởng thành ở Hoa Kỳ, khoảng 96 triệu người, mắc tiền tiểu đường. Nếu không được điều trị, tiền tiểu đường có thể dẫn đến bệnh tiểu đường tuýp 2.

Bệnh tiểu đường tuýp 3

• Bệnh tiểu đường tuýp 3: Một số nhà nghiên cứu đã đưa ra giả thuyết rằng có một loại bệnh tiểu đường tuýp 3 gây ra bệnh Alzheimer. Các nhà nghiên cứu này tin rằng bệnh Alzheimer là do một dạng kháng insulin và rối loạn điều hòa insulin trong não gây ra. Tuy nhiên, theo Tiến sĩ Garth Graham, giám đốc và người đứng đầu toàn cầu về chăm sóc sức khỏe và quan hệ đối tác y tế công cộng tại YouTube và Google Health, hầu hết các hiệp hội y tế và nhiều bác sĩ lâm sàng không công nhận bệnh tiểu đường tuýp 3 là một chẩn đoán chính thức.

• Bệnh tiểu đường tuýp 3c: Là một dạng bệnh tiểu đường ít được biết đến, còn được gọi là bệnh tiểu đường do tuyến tụy gây ra; nó xảy ra khi tuyến tụy ngừng sản sinh đủ insulin. Điều này có thể xảy ra với các bệnh như ung thư tuyến tụy, viêm tụy hoặc quá tải sắt thứ phát (thừa sắt). Theo nghiên cứu được công bố vào tháng 11 năm 2022 trên Tạp chí của Viện Trợ lý Bác sĩ Hoa Kỳ, bệnh tiểu đường tuýp 3c được ước tính sẽ ảnh hưởng đến 5% đến 10% tổng số người mắc bệnh tiểu đường. Bệnh tiểu đường tuýp 3c thường bị chẩn đoán nhầm là bệnh tiểu đường tuýp 2 và có liên quan đến rối loạn tuyến tụy dẫn đến kiểm soát đường huyết kém.

Các loại tiểu đường khác

• Bệnh tiểu đường khởi phát ở người trẻ tuổi (MODY).

• Bệnh tiểu đường tự miễn tiềm ẩn ở người lớn tuổi (LADA).

Nguyên nhân dẫn đến bệnh tiểu đường

Bệnh tiểu đường có thể có nhiều nguyên nhân, tùy thuộc vào loại bệnh tiểu đường mà bạn mắc phải. Tiền sử gia đình, các loại nhiễm trùng, và chế độ ăn uống có thể chỉ là một vài nguyên nhân gây ra bệnh tiểu đường.

Bệnh tiểu đường tuýp 1

Bệnh tiểu đường tuýp 1 là tình trạng tự miễn dịch trong đó cơ thể không sản xuất đủ insulin. Những người mắc bệnh tiểu đường loại này có hệ thống miễn dịch hoạt động quá ít hoặc quá nhiều. Điều này có thể làm tổn hại đến hệ thống miễn dịch trong việc giữ cho cơ thể không bị bệnh. Trong bệnh tiểu đường tuýp 1, các tế bào beta, được tìm thấy trong tuyến tụy và có tác dụng sản xuất insulin, bị phá hủy. Cơ thể bạn cần insulin để chuyển hóa carbohydrate (tinh bột) bạn tiêu thụ thành nhiên liệu cho các hoạt động của cơ thể.

Nguyên nhân chính xác của bệnh tiểu đường tuýp 1 vẫn chưa được tìm ra. Ở những người mắc bệnh tiểu đường loại này, thường là hệ thống miễn dịch của cơ thể - thường chống lại vi khuẩn và vi rút có hại - đã phá hủy nhầm các tế bào sản xuất insulin, được gọi là các tế bào đảo nhỏ, trong tuyến tụy. Khi một số lượng đáng kể các tế bào đảo nhỏ bị phá hủy, cơ thể sẽ sản xuất ít hoặc không sản xuất được insulin. Những người có cha mẹ hoặc anh chị em mắc bệnh tiểu đường tuýp 1 có nguy cơ mắc bệnh này cao hơn. Di truyền và tuổi tác cũng đóng một vai trò quan trọng. Mặc dù bệnh tiểu đường tuýp 1 có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi nhưng nó thường xảy ra ở hai thời điểm đáng chú ý. Thời điểm đầu tiên xảy ra ở trẻ em từ 4 đến 7 tuổi và thời điểm thứ hai là ở trẻ từ 10 đến 14 tuổi.

Bệnh tiểu đường tuýp 2

Bệnh tiểu đường tuýp 2 xảy ra khi cơ thể bạn kháng insulin hoặc khi tuyến tụy không sản xuất đủ insulin, làm giảm lượng đường trong máu. Tình trạng này được gây ra bởi nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm di truyền, thừa cân, và không hoạt động thể chất. Áp dụng một chế độ ăn uống cân bằng, lành mạnh và tập thể dục thường xuyên có thể giúp bảo vệ bạn khỏi bệnh tiểu đường tuýp 2.

Tiểu đường thai kỳ

Có tiền sử gia đình mắc bệnh tiểu đường và thừa cân hoặc béo phì có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường thai kỳ ở người mang thai. Phụ nữ trên 25 tuổi có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường thai kỳ cao hơn. Ngoài ra, vì những lý do chưa rõ, người da đen, người gốc Tây Ban Nha, người Mỹ gốc Ấn Độ hoặc người châu Á có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường thai kỳ cao hơn. Tình trạng này xảy ra khi cơ thể không thể sản xuất đủ insulin để giúp điều chỉnh hoặc kiểm soát lượng đường trong máu. Những thay đổi trong thời kỳ mang thai, chẳng hạn như tăng sản xuất hormone và tăng cân, có thể gây ra tình trạng kháng insulin, khiến các tế bào trong cơ thể sử dụng insulin kém hiệu quả và cần nhiều insulin hơn.

Bệnh tiểu đường thai kỳ có thể làm tăng nguy cơ mắc một số vấn đề sức khỏe khác, bao gồm huyết áp cao khi mang thai và sinh con to, có thể làm tăng nguy cơ chấn thương trong quá trình sinh nở cho mẹ và bé. Đôi khi cần phải sinh mổ trong những tình huống này.

Tiền tiểu đường

Nguyên nhân chính xác của bệnh tiền tiểu đường vẫn chưa được tìm ra. Tuy nhiên, có vẻ như lịch sử gia đình và di truyền là những yếu tố quan trọng. Ít vận động và có quá nhiều mỡ, đặc biệt là xung quanh vùng bụng, cũng là những yếu tố gây ra tình trạng này.

Theo US News