Cách chăm sóc và chế độ dinh dưỡng cho vết mổ sau phẫu thuật

Từ phẫu thuật thay khớp gối, khớp háng đến phẫu thuật cắt bỏ khối u, hay bất cứ phẫu thuật nào khác, thì đều có một quá trình luôn diễn ra sau khi phẫu thuật hoàn tất: bác sĩ sẽ làm sạch và khâu vết mổ lại. Khi vết mổ được đóng lại, quá trình lành thương của cơ thể được bắt đầu.

Cơ thể của chúng ta là một bộ máy thông minh, nó có thể chữa lành mọi tổn thương về da và mô nếu cơ thể có những điều kiện phù hợp để thực hiện điều đó. Để đảm bảo vết thương sau mổ lành lại bình thường, quan trọng không chỉ mỗi vệ sinh và chăm sóc đúng cách mà còn phải chú ý đến cả chế độ dinh dưỡng.

Tiến sĩ Jeff Nelson - nhà khoa học nghiên cứu cấp cao tại Abbott chuyên về chữa lành vết thương giải thích: "Dinh dưỡng tốt đóng vai trò cốt yếu giúp quá trình chữa lành vết thương được thực hiện. Ưu tiên một số axit amin, vitamin và khoáng chất trong chế độ ăn uống là điều cần thiết cho quá trình hồi phục.” 

Câu hỏi đặt ra là: Cơ thể chúng ta sẽ trải qua những thay đổi gì trong quá trình hồi phục sau phẫu thuật? Bị vết thương ăn gì mau lành? Chế độ dinh dưỡng nào phù hợp với người bệnh sau phẫu thuật?

Hãy cùng tìm câu trả lời cho những câu hỏi này, cũng như cung cấp chế độ dinh dưỡng phù hợp giúp vết mổ mau lành như thế nào.

Cơ thể chữa lành vết thương sau phẫu thuật như thế nào?

Tiến sĩ Nelson lý giải: "Những vết thương mà chúng ta gặp phải sau phẫu thuật hoặc chấn thương làm rách da được phân loại là vết thương cấp tính. Vết bỏng cũng được xem là vết thương cấp tính". Tiến sĩ cũng ví những gì xảy ra với vết thương bắt đầu lành tương tự như một ngôi nhà đang cháy.

Đầu tiên, khi bạn bước ra khỏi cuộc phẫu thuật, giai đoạn viêm bắt đầu. Các tế bào chuyên biệt di chuyển đến vị trí vết mổ hoạt động để cầm máu và giảm thiểu tổn thương tế bào - giống như lính cứu hỏa lao đến căn nhà đang cháy để dập tắt ngọn lửa.

Sự tăng sinh tế bào bắt đầu khoảng một tuần sau đó. Trong giai đoạn này, cơ thể bạn bắt đầu "dọn sạch đống đổ nát" và đưa các vật liệu như collagen đến để chuẩn bị cho việc tái tạo. Khoảng 2 tuần, vết thương bắt đầu lên mô hạt mới lấp đầy các khoảng trống và da mới có thể hình thành.

Vết thương cấp tính thường mất khoảng 1 tháng để lành lại và mất đến một năm để hồi phục hoàn toàn tùy thuộc vào loại và mức độ của vết thương.

Ngược lại, vết thương mãn tính là những vết thương không có dấu hiệu tự lành lại trong khoảng 30 ngày, ví dụ như vết thương do áp lực, loét tì đè do nằm bất động một chỗ trong thời gian dài hoặc loét bàn chân do tiểu đường. Trong đó, loét tì đè là chấn thương thường thấy ở những người cao tuổi trong các cơ sở chăm sóc dài hạn, viện dưỡng lão. Vết thương mãn tính có thể dẫn đến các biến chứng nặng hơn và cần được chăm sóc thêm.

Những yếu tố nào ảnh hưởng đến quá trình hồi phục vết thương sau mổ?

Vết thương phục hồi nhanh và hiệu quả như thế nào sau phẫu thuật còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố, từ loại và kích thước vết mổ đến tình trạng sức khỏe, cũng như dinh dưỡng tổng thể. Nói chung, vết thương càng lớn thì quá trình hồi phục càng lâu. Tiến sĩ Nelson cho biết thêm, nếu phẫu thuật được thực hiện cho trường hợp tổn thương mô nghiêm trọng như do hỏa hoạn, tai nạn hoặc ngã va đập mạnh, thì quá trình chữa lành cũng có thể lâu hơn.

"Một trong những quan niệm sai lầm về việc chữa lành vết thương là quá trình hồi phục hoặc chữa lành sẽ diễn ra nhanh chóng như khi bạn còn trẻ." 

- Theo tiến sĩ Jeff Nelson, nhà khoa học nghiên cứu cấp cao của Abbott -

Tuổi tác cũng là một yếu tố nhưng cứ mỗi thập kỷ trôi qua, khả năng phục hồi nhanh chóng của cơ thể lại giảm đi một phần. Điều này có thể trở nên trầm trọng hơn do một số loại thuốc và tình trạng tim mạch, vì chúng có thể hạn chế lưu lượng máu đến vết mổ - điều quan trọng để quá trình liền vết thương diễn ra thuận lợi.

Đảm bảo cơ thể nhận đủ chất dinh dưỡng cần thiết là việc hết sức quan trọng khi phục hồi sau phẫu thuật. Cơ thể bạn cần thêm năng lượng từ calo cùng các chất dinh dưỡng bao gồm protein, axit amin, vitamin và khoáng chất để tạo ra mô mới. Vì vậy, thay vì cố tìm hiểu các thuốc mau lành vết thương thì việc có một chế độ ăn uống đầy đủ và cân bằng dinh dưỡng là đúng đắn.

Chế độ dinh dưỡng giúp vết mổ sau phẫu thuật mau lành

Theo tiến sĩ Nelson, sau cuộc phẫu thuật lớn, cơ thể chúng ta cần một lượng calo đáng kể để hỗ trợ quá trình chữa lành. Tiến sĩ cũng cho biết thêm: "Các tế bào cho từng giai đoạn chữa lành đòi hỏi những chất dinh dưỡng cụ thể. Và nếu bạn không có những chất dinh dưỡng đó, các tế bào sẽ không thể thực hiện đầy đủ công việc của mình và quá trình chữa lành có thể bị đình trệ." 

Ăn gì để mau lành vết thương? Đây là câu hỏi chung của rất nhiều người. 

Tuy nhiên, sự thèm ăn và khả năng dung nạp thức ăn trong thời gian hồi phục này còn tùy thuộc vào mỗi cá nhân. Đặc biệt đối với người cơ thể hấp thụ dưỡng chất kém, một chế độ ăn uống bình thường có thể không đủ để cung cấp đủ lượng chất dinh dưỡng cần thiết cho quá trình chữa lành vết thương. Trong những trường hợp này, thức uống bổ sung như sữa trở nên rất quan trọng, góp phần thu hẹp khoảng cách dinh dưỡng. Các loại sữa dinh dưỡng được pha chế đặc biệt để cung cấp dinh dưỡng thiết yếu hỗ trợ quá trình lành thương hiệu quả. 

Trong sữa uống dinh dưỡng thường chứa các chất đóng vai trò chính trong quá trình chữa lành vết thương như:

• Arginine và glutamine: Trong thời gian bị chấn thương, cơ thể thiếu đủ các axit amin thiết yếu này, tức là bạn phải tăng lượng tiêu thụ của mình để có được nhiều chúng hơn. Arginine giúp thúc đẩy sản xuất protein, tăng cường phát triển tế bào, kích hoạt sản xuất collagen, tăng cường chức năng miễn dịch và thúc đẩy lưu lượng máu. Glutamine cũng thúc đẩy sản xuất collagen và hỗ trợ hệ thống miễn dịch khỏe mạnh. Hai dưỡng chất này kết hợp với nhau để hỗ trợ việc sửa chữa và tái tạo quan trọng.

• Collagen thủy phân: Đây là collagen được chia thành các phân tử nhỏ chỉ bằng 1/60 collagen thông thường, cung cấp cho cơ thể những nguyên liệu thô cần thiết để làm đầy vết thương. Đồng thời, giúp tăng mức độ collagen của cơ thể và kích thích sản xuất collagen bên trong tại vị trí vết thương.

• HMB: Viết tắt của β-hydroxy-β-methylbutyrate, HMB là chất chuyển hóa của axit amin leucine. HMB giúp làm chậm quá trình phân hủy cơ bắp đồng thời thúc đẩy quá trình tổng hợp protein.

• Kẽm: Một khoáng chất hỗ trợ tổng hợp DNA và protein, tăng cường chức năng miễn dịch và tính toàn vẹn của da. Việc ăn thực phẩm chứa kẽm là rất quan trọng.

• Vitamin C và E: Những chất chống oxy hóa này giúp cơ thể phục hồi và kiểm soát sự tổn thương tế bào. Vitamin C giúp tăng hiệu quả của collagen, trong khi vitamin E hỗ trợ ổn định tế bào.

• Vitamin B12: Vitamin này làm tăng nồng độ hồng cầu và huyết sắc tố giúp cơ thể dễ dàng đưa oxy và chất dinh dưỡng đến vết mổ để chữa lành. Ngoài ra, vitamin B12 cũng giúp thúc đẩy sản xuất collagen.