Một số bài tập và kỹ thuật phục hồi chức năng tay sau đột quỵ

Trị liệu bằng cách lặp đi lặp lại cử động vùng bị liệt hay co cứng gồm cánh tay và bàn tay sẽ hình thành quá trình giao tiếp mới giữa bộ não và vùng bị đột quỵ ảnh hưởng. Vì thế, khi điều trị cho bệnh nhân bị đột quỵ, các chuyên gia y tế sẽ cho họ lặp lại các bài tập thể dục với bàn tay và cánh tay để luyện tập cho não quen lại với các cử động.

Các bài tập duỗi cánh tay sau đột quỵ

Duỗi là một động tác quan trọng để làm giảm co cứng. Các chuyên gia cho rằng bài tập duỗi tay nên được sử dụng như bài tập cơ bản chứ không nên dùng như liệu pháp thay thế cho thuốc. Bệnh nhân nếu luyện tập kỹ càng sẽ có thể kiểm soát cả tình trạng co cứng nghiêm trọng.

Bài tập dùng cánh tay khỏe mạnh nắm lấy cánh tay bị liệt và duỗi ra là nền tảng cho việc tự chủ kiểm soát tình trạng co cứng. Người bị đột quỵ có thể dùng bàn tay cử động được để duỗi ngón cái và các ngón còn lại của bàn tay liệt.

Bác sĩ trị liệu sẽ hướng dẫn bạn cặn kẽ cách tập duỗi cơ nên sau đây sẽ là các hướng dẫn chung cơ bản:

• Di chuyển cánh tay thực hiện hết phạm vi của chuyển động ít nhất 3 lần 1 ngày
• Nhẹ nhàng duỗi các cơ căng ra đến khi cảm thấy hơi khó chịu
• Sau đó giữ nguyên trong vòng ít nhất 60 giây.

Mặc dù các bài tập giãn cơ rất hữu ích trong việc phòng ngừa co rút và các vấn đề khác nhưng nó sẽ không trực tiếp điều trị tổn thương cơ bản: khả năng vận động của cánh tay.

Các bài tập phục hồi chức năng cánh tay sau đột quỵ

Các nhà nghiên cứu giờ đây đã hiểu rõ hơn cách bộ não điều khiển chuyển động của cơ thể. Có rất nhiều cử động được cài đặt ở não trong các tình huống thực tế. Vì thế chúng ta sẽ chuyển từ luyện tập chữa trị tổn thương cánh tay riêng lẻ sang điều trị kết hợp trong một ngữ cảnh thực tế.

Một phương pháp khuyến khích sử dụng cánh tay liệt gọi là vận động cưỡng ép bên tay liệt (CIMT). Bài tập bao gồm hạn chế sử dụng bàn tay khỏe mạnh hàng giờ mỗi ngày bằng cách dùng găng tay hở ngón và cố gắng thực hiện các hoạt động nhiều lần bằng tay liệt. Thử nghiệm EXCITE tại 7 học viện kéo dài từ năm 2001 đến 2003 đã chứng minh kỹ thuật này có khả năng đẩy mạnh quá trình hồi phục và sử dụng cánh tay liệt ở người bị đột quỵ mức nhẹ đến vừa phải. Cải thiện sức khỏe được kéo dài ít nhất 2 năm.

Một nghiên cứu khác cho thấy loại hình luyện tập ép buộc sử dụng tay và cánh tay liệt nhiều lần có thể làm não bộ sắp xếp lại giúp cử động được bàn tay – biểu hiện đầu tiên cho việc não bộ tạo hình và phản ứng lại với trị liệu chuyên sâu sau đột quỵ.

Sau đây là những bài tập bổ ích bệnh nhân có thể luyện tập hàng ngày:

• Đặt các ngón tay quanh tay cầm tủ lạnh hay trên tay cầm ngăn kéo. Luyện tập mở và đóng cửa tủ lạnh hay ngăn kéo
• Cầm túi xách nhựa bằng bàn tay yếu và xách đi qua đi lại trong phòng. Cho thêm vật nhẹ vào túi để luyện tập thêm
• Kéo đồ ra khỏi máy giặt quần áo và cho vào một cái túi nhỏ
• Nâng những vật nhẹ dựa vào người bằng phần trên và dưới cánh tay
• Đặt khay đựng xà phòng lên bàn tay. Sau đó đặt nó lên bàn và lật lên lật xuống nhiều lần
• Để tuýp kem đánh răng trong bàn tay bị yếu và cố gắng nặn kem trong khi cầm bàn chải bằng tay khỏe mạnh
• Bật và tắt công tắc bằng tay yếu.

Các kỹ thuật khác giúp khôi phục cánh tay

Ngoài các bài tập kéo căng, phục hồi chức năng và phục hồi cơ bắp, các kỹ thuật khác cũng có thể giúp bạn khôi phục việc sử dụng cánh tay sau đột qụy. Tuy nhiên hiệu quả của một số kỹ thuật và thiết bị này vẫn đang được nghiên cứu.

Điều trị song song chủ động – thụ động. Một cơn đột quỵ sẽ làm mất đi sự cân bằng giữa hai bên não. Việc điều trị song song chủ động thụ động bao gồm thực hiện một nhiệm vụ bằng cách sử dụng cùng lúc tay khỏe và tay bị liệt, giúp hai bên não hoạt động tốt hơn, khôi phục sự cân bằng và có thể cải thiện chức năng tay khi kết hợp với liệu pháp khác.

Một hình thức trị liệu song song được gọi là BATRAC (điều trị hai tay với phương pháp chữa trị áp dụng nhịp điệu) cũng giúp bộ não tái tổ chức sau cơn tai biến mạch máu não. Nó sử dụng các tín hiệu âm thanh để báo hiệu người tham gia bắt đầu đẩy hoặc kéo tay cầm hình chữ T bằng hai tay. Bạn có thể thực hiện bằng cách sử dụng cả hai tay cùng một lúc hoặc bằng cách sử dụng lần lượt từng cánh tay.

Ryerson thực hiện những nguyên tắc này và điều chỉnh chúng để bệnh nhân sử dụng các đồ vật hàng ngày để hoạt động như một sự hỗ trợ. Họ có thể lấy cây lau nhà, chổi hoặc con lăn xoay lên xuống, trượt sang bên trái bên phải và chạm vào sàn nhà.

Thiết bị robot. Là nhà tư vấn cho các công ty người máy, Stein và Ryerson đã làm việc với nhiều thiết bị và đã thấy một số tiềm năng cho bệnh nhân đột quỵ. Stein cho biết các thiết bị robot giúp chuyển động, lặp lại lặp lại, có thể chuyển động nhiều hơn so với điều trị thông thường. Và, mặc dù không phổ biến rộng rãi, nhưng chúng có tiềm năng trở thành một thiết bị tiết kiệm lao động. "Nếu chúng ta có thể tạo ra các thiết bị bổ sung cho liệu pháp tiêu chuẩn của mình thì tôi nghĩ chúng ta sẽ có được một kết quả tốt hơn".

Găng tay robot là một thiết bị được thiết kế kết hợp công nghệ robot để hỗ trợ quá trình phục hồi chức năng bàn tay. Thiết bị thúc đẩy quá trình tái cấu trúc não nhờ các bài tập tập trung, cường độ cao và lặp đi lặp lại. Khi tập luyện thường xuyên với găng tay robot phục hồi chức năng, bệnh nhân sẽ dần dần lấy lại khả năng vận động và khôi phục sức mạnh cũng như sự linh hoạt của tay.

Liệu pháp kích thích điện chức năng. Kỹ thuật này liên quan đến việc tạo ra dòng điện kích thích hoạt động thần kinh ở chân tay bị ảnh hưởng bởi đột qụy tăng cường sức mạnh các cơ yếu hoặc co giật.

Ryerson nói rằng kỹ thuật này có thể hữu ích cho việc mở một bàn tay bị co quắp lại. Một số thiết bị được bán sẵn và ngày càng được sử dụng rộng khắp, ngay cả ở nhà. Tuy nhiên chúng hiện lại không được bảo hiểm chi trả.

Kích thích não. Sự kích thích trực tiếp hoặc bằng lực từ vào bán cầu não khỏe mạnh là một kỹ thuật có thể làm giảm hoạt động của nơ-ron hoạt tính. Điều này có thể giúp khôi phục sự cân bằng trong não sau tai biến mạch máu não.

Liệu pháp phản hồi sinh học (Biofeedback). Mặc dù kỹ thuật này không được nghiên cứu kỹ nhưng nó cũng mang đến các tín hiệu âm thanh hoặc ánh sáng chỉ ra xem cơ có đang hoạt động hay không. Điều này có thể hữu ích bằng cách giúp nhận biết nhiều hơn về các cơn co thắt cơ bị ảnh hưởng sau tai biến mạch máu não. Với nhận thức rõ hơn, việc thư gian cơ và phối hợp các chuyển động tay sẽ dễ dàng hơn.

Nguồn: Bệnh viện Nguyễn Tri Phương