Hướng dẫn chăm sóc bệnh nhân mở khí quản

Tổng quan về mở khí quản

Mở khí quản là tạo một lỗ thở qua da ở phía trước cổ và được đặt một ống canuyn mở khí quản. Lỗ thở này đưa không khí đi vào thẳng khí quản mà không qua đường mũi họng, và có thể tồn tại tạm thời hoặc vĩnh viễn. Trong trường hợp mở khí quản lâu dài, người bệnh hoặc người thân phải biết cách vệ sinh, chăm sóc để tránh nhiễm trùng.

Chăm sóc bệnh nhân mở khí quản gồm các công việc gì?

Tại bệnh viện, chăm sóc bệnh nhân mở khí quản bao gồm việc thay băng gạc, vệ sinh lỗ mở khí quản, thay hoặc vệ sinh canuyn và khí dung chống bội nhiễm tại chỗ. Trường hợp chăm sóc tại nhà bao gồm việc thay băng, rửa lỗ mở khí quản, thay canuyn (hoặc vệ sinh canuyn), có chế độ ăn uống, sinh hoạt và vận động phù hợp, tái khám đúng hẹn.

Hướng dẫn chăm sóc bệnh nhân mở khí quản

Dưới đây là hướng dẫn chăm sóc bệnh nhân mở khí quản tại bệnh viện. Để việc chăm sóc diễn ra thuận lợi và an toàn, trước tiên cần chuẩn bị đầy đủ các yếu tố sau:

• Nhân sự thực hiện: Điều dưỡng hoặc kỹ thuật viên thực hiện các công việc thay băng, rửa lỗ mở khí quản và khí dung; bác sĩ thực hiện thay hoặc vệ sinh canuyn
• Dụng cụ: Bộ dụng cụ thay băng, bộ dụng cụ hút đờm, bộ dụng cụ thay canuyn mở khí quản, máy khí dung và mặt nạ
• Bệnh nhân: Được giải thích về thủ thuật để hợp tác
• Hồ sơ bệnh án: Ghi rõ chỉ định và thời gian thực hiện thủ thuật.

Sau khi kiểm tra hồ sơ và kiểm tra người bệnh, thực hiện chăm sóc mở khí quản như sau:

1. Hút đờm, thay băng và rửa vết mổ

• Hút đờm: Hút sạch đờm trước khi chăm sóc lỗ mở khí quản
• Thay băng, rửa vết mổ mở khí quản 2 - 3 lần trong ngày đầu tiên. Sau đó, thực hiện 1 lần/ngày. Cách thực hiện như sau:
  • Tháo bỏ băng gạc cũ
  • Sát trùng lỗ mở khí quản bằng cồn iod, sau đó sát trùng lại bằng cồn 70°
  • Vệ sinh chất tiết, dịch nhầy và mủ ở lỗ mở khí quản
  • Sát trùng lại toàn bộ trước khi thay băng gạc mới
  • Dùng gạc mới phủ kín quanh lỗ ống mở khí quản. Sử dụng gạc metalline hoặc gạc xốp mở khí quản sẽ tiện lợi hơn trong việc chăm sóc
  • Đeo dây đai cố định canuyn mở khí quản lại

2. Thay canuyn mở khí quản

• Bác sĩ thực hiện cần rửa tay sạch sẽ
• Sau khi cố định ống ngoài, thực hiện mở khóa nòng trong của canuyn và rút nhẹ ra
• Ngâm nòng trong ống mở khí quản vào cốc nước oxy già vài phút để làm tan máu, dịch đờm, rồi dùng bàn chải nhỏ chà lại thật sạch. Với canuyn bằng nhựa thì đem ngâm vào dung dịch dakin hoặc benzalkonium 1/750 trong tối thiểu 2 tiếng, sau đó tráng lại bằng nước cất. Nếu là canuyn bạc Krishaber thì đem hấp, sấy khô hoặc đun sôi để tiệt trùng
• Lau lại canuyn bằng gạc, đặt ống lại và vặn khóa cố định nòng trong của canuyn
• Lấy gạc hình chữ Y bằng ống thông
• Dùng que bông tẩm thuốc sát khuẩn, nhẹ nhàng lau sạch vết lỗ mở khí quản sau 30 giây, dùng tăm bông tẩm nước muối sinh lý lau lại vết mở lỗ khí quản
• Băng lại vải gạc hình chữ Y sạch cho ống thông
• Khi dây cố định canuyn bị lỏng hoặc bẩn thì tháo ra đeo lại cho vừa hoặc đổi dây khác

3. Tai biến và cách xử trí

• Tụt canuyn mở khí quản: Xử trí theo phác đồ điều trị chuẩn.
• Tắc đờm: Đờm quánh do không khí khô, bệnh nhân bị mất nước. Cách xử trí là bù đủ nước cho bệnh nhân, làm ẩm không khí thở vào bằng cách dùng mũi giả hoặc làm ẩm miếng gạc phủ lên canuyn, hoặc với trường hợp bệnh nhân thở máy thì cần kiểm tra liên tục lượng nước trong bình làm ẩm.
• Nhiễm khuẩn khí phế quản phổi: Xử trí bằng cách lấy dịch phế quản làm kháng sinh đồ, sau đó cho bệnh nhân sử dụng kháng sinh phổ rộng và điều chỉnh lại sau khi có kết quả kháng sinh đồ.

Lưu ý cho trường hợp bệnh nhân chăm sóc mở khí quản tại nhà

Với các trường hợp chăm sóc bệnh nhân đặt mở khí quản tại nhà, cần lưu ý những vấn đề sau:

• Thay băng và rửa vết mổ mở khí quản 1 lần/ngày
• Quan sát vùng da quanh lỗ mở khí quản khi thay băng, nếu thấy có dấu hiệu da sưng, đỏ, chảy máu, chảy mủ,... thì cho bệnh nhân tái khám ngay
• Kiểm tra vị trí ống canuyn mở khí quản, kiểm tra dây cố định mở khí quản, tái khám ngay nếu ống bị tụt hoặc rơi ra ngoài
• Kiểm tra màu sắc, tính chất đờm, nhớt trong canuyn mở khí quản mỗi khi thay băng, tái khám ngay nếu đờm nhớt tăng, có lẫn máu, mủ hoặc bị tắc ống, nghẹt đờm
• Che lỗ mở khí quản bằng một miếng gạc ẩm hoặc mũi giả mở khí quản để tránh bụi, dị vật rơi vào đường thở
• Việc thay hoặc vệ sinh canuyn được thực hiện bởi bác sĩ tại các cơ sở y tế có đầy đủ trang thiết bị cấp cứu

Về chế độ sinh hoạt cho bệnh nhân mở khí quản:

• Nên uống nhiều nước, bổ sung thêm rau xanh và trái cây
• Sử dụng máy tạo hơi nước trong phòng để tránh viêm phổi, đặc biệt là trong mùa đông
• Khi ngủ cần tránh để chăn hoặc ga giường bịt lỗ thở
• Khi tắm nên che chắn lỗ thở, tránh nước bắn vào đường thở gây ho, sặc hoặc ngạt thở
• Luyện tập thể thao với các bài tập nhẹ nhàng, phù hợp với sức khỏe.

Bệnh nhân mở khí quản nên tái khám ngay nếu có 1 trong các triệu chứng như: Khó thở, sốt cao, ho nhiều, đờm nhớt tăng nhiều hoặc có lẫn máu mủ, vùng da xung quanh lỗ mở khí quản bị sưng, nóng, đỏ, đau, chảy máu, mủ, tụt hoặc rơi ống mở khí quản,...

Tham khảo nguồn Vinmec