COVID KÉO DÀI – LONG COVID

Nghiên cứu mới gợi ý về 4 yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc chứng Covid kéo dài

                                    Bài đăng trên The NewYork Times 25.1.2022

Nếu nghiên cứu sâu hơn xác nhận những phát hiện này thì sẽ có một vài cách để ngăn ngừa và điều trị tình trạng phức tạp của Covid-19 kéo dài.

Một trong nhiều bí ẩn về chứng covid19 kéo dài đó là: Đối tượng nào dễ gặp phải hơn? Có phải một số người có nhiều khả năng gặp các triệu chứng về thể chất, thần kinh hoặc nhận thức có thể xuất hiện hoặc kéo dài nhiều tháng sau khi họ đã khỏi bệnh không?

Một nhóm các nhà nghiên cứu đã theo dõi hơn 200 bệnh nhân mắc Covid-19 trong hai đến ba tháng báo cáo rằng họ đã xác định được các yếu tố sinh học có thể giúp dự đoán liệu một người có thể phát triển chứng Covid kéo dài hay không.

Nghiên cứu được công bố vào thứ Ba bởi tạp chí Cell, đã tìm thấy 4 yếu tố có thể được xác định sớm trong việc lây nhiễm vi rút corona ở người dường như tương quan với việc tăng nguy cơ mắc các triệu chứng Covid kéo dài vài tuần sau đó.

Các nhà nghiên cứu cho biết họ đã phát hiện ra rằng có mối liên hệ giữa các yếu tố này và Covid kéo dài (có tên y tế là di chứng sau nhiễm cấp tính Covid-19, hoặc PASC) cho dù nhiễm bệnh ban đầu là nghiêm trọng hay nhẹ. Theo họ, những phát hiện này có thể gợi ý các cách để ngăn ngừa hoặc điều trị một số trường hợp mắc chứng Covid kéo dài, bao gồm cả người dùng thuốc kháng vi-rút ngay sau khi được chẩn đoán dương tính với vi rút corona.

Tiến sĩ Steven Deeks, giáo sư y khoa tại Đại học California, San Francisco, người không tham gia vào nghiên cứu cho biết: “Đây thực sự là nỗ lực vững chắc đầu tiên để đưa ra một số cơ chế sinh học cho chứng Covid kéo dài”. Ông và các chuyên gia khác, cùng với chính các tác giả nghiên cứu cảnh báo rằng những phát hiện này chỉ mang tính thăm dò và sẽ cần được xác minh bằng nhiều nghiên cứu hơn nữa.

Tuy nhiên, Tiến sĩ Deeks nói: “Họ đã xác định được 4 yếu tố chính này. Mỗi lý thuyết đều hợp lý về mặt sinh học, phù hợp với các lý thuyết mà người khác đang theo đuổi và quan trọng là mỗi lý thuyết đều có thể hành động được. Nếu những quá trình này được xác nhận, chúng tôi với tư cách là bác sĩ lâm sàng thực sự có thể thiết kế các biện pháp can thiệp để làm cho mọi người cảm thấy khá hơn. Đó là thông điệp cần nhớ ”.

Một trong 4 yếu tố mà các nhà nghiên cứu đã xác định là mức độ RNA của vi rút corona trong máu ở giai đoạn đầu khi bị nhiễm bệnh, tức là chỉ số đo tải lượng virus. 

Yếu tố thứ hai là sự hiện diện của một số trường hợp tự kháng thể, tức là kháng thể tấn công nhầm vào các mô trong cơ thể như chúng xảy ra trong các bệnh chẳng hạn lupus và viêm khớp dạng thấp. 

Yếu tố thứ ba là sự tái hoạt động của vi rút Epstein-Barr, đây là một loại vi rút lây nhiễm cho hầu hết mọi người, thường là khi họ còn trẻ, và sau đó chuyển sang trạng thái không hoạt động.

Yếu tố cuối cùng là mắc bệnh tiểu đường tuýp 2, mặc dù các nhà nghiên cứu và các chuyên gia khác cho biết trong các nghiên cứu liên quan đến số lượng bệnh nhân lớn hơn có thể thấy rằng bệnh tiểu đường chỉ là một trong một số tình trạng bệnh lý làm tăng nguy cơ mắc chứng Covid kéo dài.

Theo Jim Heath, điều tra viên chính của nghiên cứu và chủ tịch của Viện Sinh học Hệ thống, một tổ chức nghiên cứu y sinh học phi lợi nhuận ở Seattle, “Tôi nghĩ rằng nghiên cứu này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thực hiện các phép đo sớm trong quá trình bệnh để tìm ra cách điều trị bệnh nhân, ngay cả khi chúng ta thực sự không biết làm thế nào để sử dụng tất cả thông tin đó”.

“Một khi bạn có thể đo lường một thứ gì đó thì bạn có thể bắt đầu làm điều gì đó về nó,” Tiến sĩ Heath nói thêm: “Chúng tôi đã thực hiện phân tích này bởi vì chúng tôi biết bệnh nhân hoiphuccovid sẽ đến gặp bác sĩ và họ sẽ nói rằng họ mệt mỏi mọi lúc hoặc bất cứ điều gì, và bác sĩ chỉ bảo họ ngủ nhiều hơn. Điều đó thật vô ích. Vì vậy, chúng tôi thực sự muốn có một cách để định lượng và nói rằng thực sự có điều gì đó không ổn với những bệnh nhân này."

Nghiên cứu phức tạp có sự tham gia của hàng chục nhà nghiên cứu tại một số trường đại học và trung tâm, bao gồm Viện Sinh học Hệ thống, Đại học Washington và Trung tâm Y tế Thụy Điển ở Seattle, trong đó Tiến sĩ Jason Goldman, một chuyên gia về bệnh truyền nhiễm là tác giả y khoa chính của nghiên cứu.

Nhóm bệnh nhân chính bao gồm 209 người trong độ tuổi từ 18 đến 89 bị nhiễm vi rút corona trong năm 2020 hoặc đầu năm 2021 và được khám tại Trung tâm Y tế Thụy Điển hoặc một phòng khám trực thuộc Trung tâm. Nhiều người đã phải nhập viện vì nhiễm bệnh, nhưng một số người chỉ được coi là bệnh nhân ngoại trú. Các nhà nghiên cứu đã phân tích máu và mẫu ngoáy mũi khi bệnh nhân được chẩn đoán trong giai đoạn cấp tính của bệnh và hai đến ba tháng sau đó.

Tiến sĩ Heath cho hay họ đã khảo sát các bệnh nhân về 20 triệu chứng liên quan đến Covid kéo dài, bao gồm mệt mỏi, sương mù não và khó thở, và chứng thực những báo cáo đó bằng hồ sơ sức khỏe điện tử. Theo ông, 37% bệnh nhân đã báo cáo ba hoặc nhiều triệu chứng của Covid kéo dài hai hoặc ba tháng sau khi nhiễm bệnh, hơn 24% báo cáo một hoặc hai triệu chứng, và 39% báo cáo không có triệu chứng gì. Tiến sĩ Heath cho biết trong số những bệnh nhân báo cáo ba triệu chứng trở lên, 95% có một hoặc nhiều hơn 4 yếu tố sinh học được xác định trong nghiên cứu khi họ được chẩn đoán mắc Covid-19. Tiến sĩ Heath cho biết, yếu tố ảnh hưởng nhất dường như là tự kháng thể liên quan đến 2/3 số trường hợp mắc chứng Covid kéo dài, còn mỗi yếu tố trong số ba yếu tố còn lại xuất hiện trong khoảng 1/3 số trường hợp, và có sự trùng lặp đáng kể với một số yếu tố được xác định ở một số bệnh nhân.

Ngoài ra, các nhà nghiên cứu đã chứng minh một số phát hiện của họ trong một nhóm riêng biệt gồm 100 bệnh nhân, nhiều người nhiễm bệnh ban đầu nhẹ, từ nghiên cứu do Tiến sĩ Helen Chu tại Đại học Washington dẫn đầu. Các nhà nghiên cứu cũng so sánh kết quả của họ với dữ liệu từ 457 người khỏe mạnh.

Akiko Iwasaki, nhà miễn dịch học tại Yale, người không tham gia vào nghiên cứu cho biết: “Nghiên cứu này lớn và toàn diện và là một nguồn tài nguyên tuyệt vời cho cộng đồng nghiên cứu hội chứng Covid kéo dài”.

Tiến sĩ Avindra Nath, trưởng bộ phận về nhiễm trùng hệ thần kinh tại Viện Rối loạn Thần kinh và Đột quỵ Quốc gia không tham gia vào nghiên cứu đã dành lời khen cho nghiên cứu nhưng đồng thời cũng chỉ ra một số điểm yếu, bao gồm thực tế là bệnh nhân chỉ được theo dõi trong hai đến ba tháng. Ông cho hay: “Đây có thể là một khung thời gian quá ngắn”, “Một số có thể cải thiện một cách tự nhiên theo thời gian.”

Tiến sĩ Iwasaki lưu ý rằng 71% bệnh nhân trong nhóm chính đã phải nhập viện, hạn chế khả năng kết luận rằng các yếu tố sinh học có liên quan như nhau đối với những người bị nhiễm bệnh ban đầu nhẹ.

Có một số chuyên gia đưa ra kết luận thuyết phục là do bệnh nhân có tải lượng virus cao sớm thường mắc hội chứng Covid kéo dài, nên cho mọi người dùng thuốc kháng vi-rút ngay sau khi chẩn đoán có thể giúp ngăn ngừa các triệu chứng về sau.

Theo tiến sĩ Iwasaki, “Người có thể loại bỏ vi rút càng nhanh thì khả năng phát triển vi rút dai dẳng hoặc tự miễn dịch càng ít, điều mà có thể khiến Covid kéo dài”.

Tiến sĩ Nath nói rằng vi rút Epstein-Barr đã xuất hiện lại ở một số bệnh nhân bởi vì các bệnh khác đã đánh thức nó và sự tái hoạt động của loại vi rút này có liên quan đến các tình trạng như hội chứng mệt mỏi mãn tính, trong đó một số trường hợp giống Covid kéo dài và bệnh đa xơ cứng. Tiến sĩ Deeks cho biết có thể cung cấp thuốc kháng vi-rút hoặc liệu pháp miễn dịch cho bệnh nhân bị tái lại với vi rút Epstein-Barr.

Bên cạnh đó, có những phát hiện hấp dẫn khác mà các chuyên gia cho biết cần phải chứng minh thêm. Tiến sĩ Heath cho biết một số bác sĩ đã thử liệu pháp thay thế cortisol ở những người có vấn đề về hô hấp kéo dài có nồng độ hormone cortisol thấp vì họ có thể được hưởng lợi từ nó. Trong một phát hiện khác mà ông nói có thể chứng minh rằng các triệu chứng thần kinh của bệnh nhân là do Covid kéo dài vì máu của những người có vấn đề về thần kinh kéo dài chứa hàm lượng protein cao liên quan đến sự gián đoạn đồng hồ sinh học và chu kỳ ngủ-thức của họ.

John Gillotte, 40 tuổi, một kỹ sư phần mềm là một bệnh nhân trong nhóm nghiên cứu chính. Ông đã nhiễm vi rút corona vào tháng 3 năm 2020 và phải thở máy trong khoảng sáu ngày, sau đó ông bị mê sảng trong bệnh viện khi nhắm mắt. Ông Gillotte kể lại “Tôi đã nhìn thấy con quỷ cao khoảng 15m hét vào mặt tôi và ném chân tay mà nó chặt đứt của người khác". Sau này, ông còn xăm hình ảnh con quỷ trên cánh tay phải của mình, với những mô tả về địa ngục và thiên đường để tượng trưng cho quá trình tiến triển trong bệnh tật đến bình phục của ông.

Năm ngoái, ông Gillotte đã chuyển từ Seattle đến Manhattan. Ông cho biết trong vài tháng sau khi bị mắc bệnh, ông đã bị yếu cơ, thiếu sức chịu đựng, sương mù não làm giảm khả năng tập trung trong công việc, khứu giác bị thay đổi và có cảm nhận hầu hết thức ăn có vị như tro. Ông nói rằng trước khi mắc Covid, ông có khả năng hình dung một cách tự phát về màu sắc cụ thể với một số loại thực phẩm nhất định - màu hồng khi rắc hạt tiêu, màu xanh lam với một loại rượu - nhưng bây giờ, ông ấy thất vọng vì đã mất những liên kết tự động đó. Ông cho biết thêm mình không mắc bệnh tiểu đường và không biết liệu mình có mắc 3 yếu tố còn lại hay không vì các nhà nghiên cứu không được phép tiết lộ dữ liệu về những người tham gia.

Tuy nhiên, Tiến sĩ Heath lưu ý rằng ông Gillotte đã bị tái dương tính với vi rút corona vào tháng 10 năm 2020. Điều này có thể phản ánh một giả thuyết xuất hiện từ nghiên cứu của ông đó là những bệnh nhân có mức tự kháng thể cao hơn thì có mức kháng thể bảo vệ chống lại vi rút corona thấp hơn, vì vậy họ có thể dễ bị tái dương tính hơn.

Tiến sĩ Deeks cho biết mức kháng thể bảo vệ thấp hơn cũng có thể là một con đường dẫn đến các triệu chứng của Covid kéo dài. “Nếu phản ứng kháng thể của bạn kém thì bạn không thể loại bỏ được vi rút; bạn có nhiều vi rút xung quanh hơn, và điều đó dẫn đến Covid kéo dài”, ông nói.

Tuy nhiên, Tiến sĩ Heath cho rằng nhìn chung nghiên cứu đã chỉ ra được 4 yếu tố sinh học giao nhau và chồng chéo lên nhau, từ đó có thể tìm ra những cách tương đối đơn giản để ngăn chặn Covid kéo dài sớm. Nhiều tháng sau, “tất cả những triệu chứng mơ hồ này rất khó để theo dõi vì bạn đã mất những thông tin đó, nhưng nếu bạn nhìn lại thời điểm những triệu chứng đó xuất hiện lần đầu thì có vẻ như nó có thể kiểm soát được.”

Nguồn: https://www.nytimes.com/2022/01/25/health/long-covid-risk-factors.html