Làm ẩm và bão hòa hơi nước cho không khí đối với bệnh nhân mở khí quản và thông khí nhân tạo

Đường hô hấp trên đóng một vai trò quan trọng trong việc bảo vệ miễn dịch của phổi. Mũi và hầu họng thực hiện lọc, làm ẩm và làm ấm khí được hít vào trước khi chúng đến khí quản, ngăn ngừa sự mất nước của dịch tiết đường thở. Để đường hô hấp dưới và phế nang hoạt động bình thường, khí được hít vào phải bão hòa hoàn toàn với hơi nước và được làm ấm bằng nhiệt độ cơ thể ngay dưới vị trí chia hai nhánh phế quản (carina). Điểm này ở đường thở trên được gọi là ranh giới bão hòa đẳng nhiệt (ISB). Tại điểm này, khí được hít vào phải có độ ẩm tương đối 100% và nhiệt độ là 98,6°F (37°C). Khi không đạt được bão hòa đẳng nhiệt ISB, bề mặt niêm mạc của đường thở dưới sẽ phải làm việc hết mình để cung cấp độ ẩm và nhiệt, điều này có thể tác động tiêu cực đến sự toàn vẹn biểu mô của đường thở. 

Với bệnh nhân mở khí quản, luồng khí thở đi vào trực tiếp qua ống mở khí quản và không đi qua mũi hoặc vòm họng nên hệ thống làm ấm, làm ẩm và lọc tự nhiên của đường hô hấp trên bị bỏ qua dẫn đến không khí vào phổi sẽ bị lạnh và khô. Điều này có thể dễ dàng dẫn đến:

• Tổn thương niêm mạc khí quản có lông chuyển
• Niêm mạc dày lên và giữ lại dịch tiết đường thở
• Vận chuyển chất nhầy bị suy yếu 
• Có phản ứng viêm và hoại tử của biểu mô
• Hoạt động của hệ thống lông mao yếu
• Phá hủy bề mặt tế bào của đường thở gây viêm, loét và chảy máu 
• Giảm chức năng phổi (xẹp phổi/viêm phổi)
• Tăng nguy cơ xâm nhập của vi khuẩn 

Bên cạnh đó, một số bệnh nhân mở khí quản phải thở máy thường nhận khí oxy y tế khô và lưu lượng cao. Điều này cũng gây ra tình trạng mất nước trong quá trình hô hấp, phổ biến ở những bệnh nhân nặng, và có thể làm tăng nguy cơ tiết dịch đặc và khô.

Để ngăn chặn các tác động không mong muốn trên, có thể sử dụng phương pháp làm ẩm không khí chủ động (máy tạo độ ẩm chủ động) hoặc thụ động (thiết bị trao đổi ẩm nhiệt thụ động HME) để cung cấp thêm độ ẩm. Theo sự đồng thuận lâm sàng, làm ẩm nên là một phần trong quá trình chăm sóc bệnh nhân mở khí quản nếu bệnh nhân đang thở máy hoặc nếu bệnh nhân có dịch tiết đặc (Mitchell, 2013). Các dấu hiệu và triệu chứng lâm sàng của việc thiếu ẩm bao gồm dịch tiết đặc, mất nước và/hoặc đóng cặn, ho khan và không có đờm, bệnh nhân phàn nàn về đau dưới xương ức, xẹp phổi, tăng tỷ lệ nhiễm trùng, tăng sức cản đường thở, tăng công thở và nhiễm khuẩn niêm mạc đường hô hấp.  

Theo quy định của Hiệp hội Chăm sóc Hô hấp Hoa Kỳ, bất kể thiết bị làm ẩm nào được chọn để sử dụng thì nó phải đáp ứng được các tiêu chuẩn tối thiểu sau để thay thế chức năng của đường hô hấp trên:

• Đối với bộ trao đổi ẩm nhiệt thụ động HME, độ ẩm tuyệt đối 30mg/L, 34ºC và độ ẩm tương đối 100%.
• Đối với máy tạo độ ẩm chủ động, độ ẩm tuyệt đối từ 33 đến 44mg/L, 34-41ºC, độ ẩm tương đối 100%.

Tuy nhiên, cần cân nhắc về nguy cơ lây nhiễm của từng thiết bị. Nhân viên phải được đào tạo và có năng lực trong thiết bị đã chọn. Thiết bị nên được sử dụng theo đúng hướng dẫn của nhà sản xuất.  

Làm ẩm thụ động

Các thiết bị làm ẩm thụ động sử dụng nhiệt độ và độ ẩm của chính bệnh nhân để tạo ra độ ẩm. Chúng thường dễ sử dụng và không tốn kém như làm ẩm chủ động. Các thiết bị làm ẩm khí thở thụ động bao gồm:

Bộ trao đổi nhiệt và độ ẩm (HME)

Bộ trao đổi độ ẩm và nhiệt hay còn được gọi là mũi nhân tạo mở khí quản. HME bao gồm các lớp gạc, miếng bọt biển/sợi hoặc giấy xếp lớp. HME hoạt động bằng cách hấp thụ hơi ấm và độ ẩm thở ra, sau đó chuyển nó đến hơi thở hít vào tiếp theo.

Trong quá trình thông khí cơ học, nếu chọn HME để làm ẩm thì phải đặt dụng cụ trước phần "Y" của mạch, cho phép thiết bị tiếp xúc với cả không khí được hít vào và thở ra. Song, vì các HME được kết nối trước phần "Y" nên chúng làm tăng không gian chết của thiết bị. Mặt khác, HME được kết nối trực tiếp với ống mở khí quản đối với bệnh nhân thở tự nhiên sau phẫu thuật mở khí quản. 

Dụng cụ làm ấm làm ẩm mở khí quản có thể tăng thêm một lượng trở kháng tối thiểu trong quá trình sử dụng.  

Các mũi nhân tạo HME nên được kiểm tra thường xuyên để đảm bảo chúng không bị ngưng tụ hơi nước, dịch tiết hoặc máu, đây là những chất có thể cản trở luồng không khí và tăng sức cản. Mỗi nhà sản xuất sẽ quy định thời gian thay đổi HME riêng trong thông số kỹ thuật. Tuy nhiên, theo khuyến nghị chung, HME nên được thay đổi khi:

• Do bị ngưng tụ quá mức làm tăng sức cản dòng thở.
• Nhìn thấy các chất bài tiết hoặc máu ngưng đọng.
• Mỗi 48 giờ ở bệnh nhân mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính.
• Mỗi 96 giờ và tối đa 1 tuần ở những bệnh nhân còn lại.