Dao động cholesterol có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh sa sút trí tuệ
Cholesterol là một chất béo cần thiết được gan sản xuất và hấp thụ qua thực phẩm. Tuy nhiên, mức cholesterol cao có thể gây ra các vấn đề sức khỏe, bao gồm bệnh động mạch vành. Một nghiên cứu mới cho thấy ở người cao tuổi, sự dao động mức cholesterol có thể làm tăng nguy cơ sa sút trí tuệ.
Các nhà nghiên cứu gợi ý rằng việc theo dõi mức cholesterol hàng năm có thể được sử dụng để đánh giá nguy cơ mắc bệnh sa sút trí tuệ và suy giảm nhận thức ở người lớn tuổi.
Cholesterol là một chất dạng sáp, giống như chất béo, do gan sản xuất và rất quan trọng trong việc tạo màng tế bào, một số hormone, và muối mật giúp tiêu hóa chất béo. Cholesterol cũng có thể được hấp thụ qua nhiều loại thực phẩm như thịt, hải sản, gia cầm, trứng và các sản phẩm từ sữa. Tuy nhiên, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) khuyến nghị rằng mọi người nên hạn chế ăn quá nhiều thực phẩm chứa hàm lượng cholesterol cao, vì điều này có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe như đau tim và đột quỵ.
Cholesterol cao có thể phát triển do các yếu tố chế độ ăn uống, lối sống, nhưng cũng có thể do di truyền, các tình trạng sức khỏe nhất định và một số loại thuốc. CDC cho biết khoảng 25 triệu người trưởng thành ở Hoa Kỳ có mức cholesterol cao — từ 240 mg/dL trở lên.

Có hai loại cholesterol có tác động sức khỏe khác nhau:
Cholesterol lipoprotein mật độ cao (HDL-C) — được gọi là "cholesterol tốt", vì nó hấp thụ cholesterol trong máu và vận chuyển về gan để đào thải khỏi cơ thể.
Cholesterol lipoprotein mật độ thấp (LDL-C) — được gọi là "cholesterol xấu", chiếm phần lớn cholesterol trong cơ thể và mức cao có thể dẫn đến tích tụ trong động mạch, gây bệnh tim và đột quỵ.
Nghiên cứu mới cho thấy không chỉ cholesterol cao mà cả sự dao động của cholesterol cũng có thể ảnh hưởng đến sức khỏe.
Nghiên cứu này, được trình bày tại Hội nghị Khoa học của Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ năm 2024 và chưa được đánh giá đồng cấp, cho thấy ở người cao tuổi, sự thay đổi hàng năm mức cholesterol có thể làm tăng nguy cơ sa sút trí tuệ và suy giảm nhận thức.
Tiến sĩ Emer MacSweeney, một bác sĩ chuyên khoa thần kinh tại Re Health, người không tham gia nghiên cứu này, giải thích tại sao những thay đổi đó có thể gây ra tác động như vậy. Bà cho biết:
“Sự dao động cholesterol, đặc biệt là cholesterol LDL, có thể làm tăng nguy cơ sa sút trí tuệ do tác động tiềm tàng của nó đối với sự ổn định của mảng xơ vữa động mạch. Sự mất ổn định của mảng xơ vữa có thể dẫn đến nguy cơ vỡ mảng tăng cao và lưu lượng máu bị hạn chế, ảnh hưởng đến chức năng não bộ.”
Kiểm tra cholesterol hàng năm và phân tích liên quan đến bệnh sa sút trí tuệ
Tất cả các người tham gia nghiên cứu hiện tại đều được ghi danh vào dự án ASPirin in Reducing Events in the Elderly(ASPREE), một nghiên cứu lớn được thực hiện tại Úc và Hoa Kỳ nhằm điều tra tác động của aspirin liều thấp đến sức khỏe người cao tuổi.
Trong số 9.846 người tham gia, tất cả đều ở độ tuổi 70, có 87% sống tại Úc và số còn lại ở Hoa Kỳ. Tất cả đều không mắc bệnh sa sút trí tuệ khi bắt đầu nghiên cứu, và 32% đang sử dụng thuốc hạ cholesterol, mà họ duy trì trong suốt nghiên cứu.
Trong 3 năm nghiên cứu, các người tham gia được kiểm tra hàng năm các chỉ số cholesterol toàn phần, LDL-C, HDL-C và triglycerides — một loại chất béo khác từ chế độ ăn uống, có trong máu.
Các nhà nghiên cứu chia những người tham gia thành bốn nhóm dựa trên mức độ dao động cholesterol, từ dao động cao nhất đến thấp nhất.
Sau đó, họ theo dõi những người tham gia trong 6 năm để xác định sự phát triển của bệnh sa sút trí tuệ và suy giảm nhận thức. Một hội đồng chuyên gia đã phân tích kết quả các bài kiểm tra nhận thức, các vấn đề nhận thức được tự báo cáo, và các hồ sơ y tế liên quan đến chẩn đoán hoặc kê đơn thuốc sa sút trí tuệ.
Các nhà nghiên cứu so sánh số lượng người mắc bệnh sa sút trí tuệ và suy giảm nhận thức giữa nhóm có dao động cholesterol cao nhất và thấp nhất.
Sự thay đổi cholesterol liên quan đến bệnh sa sút trí tuệ
Trong thời gian theo dõi 6 năm, 509 người phát triển bệnh sa sút trí tuệ và 1.760 người bị suy giảm nhận thức mà không mắc bệnh sa sút trí tuệ.
Các nhà nghiên cứu phát hiện có mối liên hệ giữa sự dao động cholesterol toàn phần và LDL-C với bệnh sa sút trí tuệ, nhưng không có mối liên hệ với HDL-C hoặc triglycerides.
Những người có mức dao động cholesterol toàn phần cao nhất có nguy cơ mắc bệnh sa sút trí tuệ cao hơn 60% và nguy cơ suy giảm nhận thức cao hơn 23% so với nhóm có mức cholesterol ổn định nhất.
Những người có mức dao động LDL-C cao nhất có nguy cơ mắc bệnh sa sút trí tuệ cao hơn 48% và nguy cơ suy giảm nhận thức cao hơn 27%.
Họ cũng trải qua sự suy giảm nhanh chóng về sức khỏe nhận thức tổng thể, trí nhớ và tốc độ phản ứng.
“Vì não bộ phụ thuộc rất nhiều vào lưu lượng máu và oxy ổn định, nên bất kỳ sự gián đoạn nào cũng có thể gây tổn thương đến các tế bào thần kinh và các tế bào não khác, có khả năng đẩy nhanh sự suy giảm nhận thức. LDL cholesterol liên quan đến viêm, điều này có thể góp phần vào sự thoái hóa thần kinh theo thời gian. Ngoài ra, sự dao động của mức cholesterol có thể phản ánh sự bất ổn sức khỏe tiềm ẩn hoặc sự rối loạn chuyển hóa lipid, cả hai đều có thể đóng vai trò trong suy giảm nhận thức.”
– Tiến sĩ Emer MacSweeney
Cholesterol: Chỉ dấu sinh học cho chẩn đoán sa sút trí tuệ?
Tác giả chính Zhen Zhou, Tiến sĩ, một nhà nghiên cứu sau tiến sĩ tại Trường Y tế Công cộng và Y học Dự phòng, Đại học Monash ở Melbourne, Úc, cho biết trong một thông cáo báo chí rằng:
“Những người cao tuổi có mức cholesterol dao động, không liên quan đến việc họ có sử dụng thuốc hạ lipid hay không — đặc biệt là những người trải qua những biến động lớn qua từng năm — có thể cần được theo dõi chặt chẽ hơn và can thiệp phòng ngừa chủ động.”
Tiến sĩ Zhou kêu gọi cần có thêm các nghiên cứu trong tương lai:
“Chúng ta cần các nghiên cứu tiếp theo để hiểu rõ hơn mối quan hệ giữa sự dao động cholesterol và nguy cơ sa sút trí tuệ,” bà nói trong thông cáo báo chí, đặt câu hỏi: “Liệu mức dao động cholesterol có thực sự là một yếu tố nguy cơ, dấu hiệu báo trước hay chỉ dấu sinh học của nguy cơ sa sút trí tuệ hay không?”
Tiến sĩ Emer MacSweeney cũng nhấn mạnh sự cần thiết của các nghiên cứu bổ sung, đặc biệt trên các quần thể đa dạng hơn, vì 96% người tham gia trong nghiên cứu này là người da trắng. Bà khuyến nghị nghiên cứu sâu hơn về “cách mà sự dao động cholesterol ảnh hưởng trực tiếp đến suy giảm nhận thức ở cấp độ tế bào hoặc phân tử, đặc biệt trong não bộ,” và “liệu sự dao động cholesterol có liên quan đến các chỉ dấu sinh học khác của bệnh sa sút trí tuệ, từ đó cải thiện chiến lược chẩn đoán sớm và can thiệp.”
Trong phần tóm tắt nghiên cứu, các tác giả gợi ý rằng:
“Việc theo dõi sự dao động của cholesterol toàn phần (TC) và LDL-C được đo hàng năm có thể trở thành một chỉ dấu sinh học mới cho nguy cơ mắc bệnh sa sút trí tuệ và suy giảm nhận thức ở người cao tuổi.”
Tuy nhiên, Clifford Segil, DO, một bác sĩ thần kinh tại Trung tâm Y tế Providence Saint John’s ở Santa Monica, CA, người không tham gia vào nghiên cứu, không hoàn toàn bị thuyết phục bởi những phát hiện này.
Ông nói với Medical News Today rằng:
“Việc theo dõi mức cholesterol hàng năm là một phần của các bài kiểm tra sức khỏe định kỳ, và lipid có liên quan trực tiếp đến nguy cơ bị đau tim và đột quỵ. Sau khi đọc bài viết này, tôi không nghĩ rằng việc theo dõi hồ sơ lipid hoặc mức cholesterol hàng năm sẽ hữu ích trong thực hành lâm sàng hiện tại để đánh giá nguy cơ một bệnh nhân phát triển bệnh sa sút trí tuệ.”
“LDL, hay cholesterol xấu, và mức cholesterol toàn phần không được coi là yếu tố nguy cơ chấp nhận được trong việc phát triển bệnh sa sút trí tuệ, nhưng chúng được theo dõi rất chặt chẽ để ngăn ngừa đau tim hoặc đột quỵ,” ông giải thích.
Theo: Medical News Today