Tìm hiểu về loét chân và ngón chân

Loét chân và ngón chân là gì?

Loét là vết thương hở, vết loét không lành hoặc tái phát. Khi bạn bị bệnh thần kinh do biến chứng tiểu đường có thể khiến bạn mất cảm giác ở chân nếu loét ở chân và ngón chân hay có vết trầy, cắt hoặc chích vào da.

Loét có thể dẫn đến nhiễm trùng nếu không khỏi bạn có thể cần phải phẫu thuật cắt bỏ một phần chân hoặc ngón chân. Khoảng 15% người mắc bệnh tiểu đường sẽ bị loét chân hoặc ngón chân. Khoảng 14% đến 24% người mắc bệnh tiểu đường ở Mỹ cần phải cắt bỏ sau khi bị loét.

Loét bàn chân do tiểu đường

Ai có thể bị loét chân và ngón chân?

Loét chân và ngón chân có thể xảy ra ở nhiều người, nhưng phổ biến hơn ở người da đen, người bản địa Mỹ và người gốc Tây Ban Nha. Bạn có nguy cơ cao hơn khi có bệnh về mắt, thận hoặc tim liên quan đến tiểu đường. Khoảng 15% người mắc bệnh tiểu đường sẽ bị lở loét, thường là ở dưới lòng bàn chân. 

Một số bệnh lý có nguy cơ cao bị loét chân và ngón chân:

• Vấn đề về tuần hoàn máu.

• Bệnh tim.

• Béo phì.

• Các bệnh về chân như gồ chân (bunion) hoặc ngón chân khoèo (hammertoe).

• Bệnh thận.

Các thói quen như sử dụng thuốc lá và rượu cũng có thể làm tăng nguy cơ phát triển loét ở chân hoặc ngón chân.

Loét chân và ngón chân trông như thế nào?

Loét này có nhiều hình dạng khác nhau, một số hình dạng thường gặp hơn ở những vị trí cụ thể trên cơ thể. Ví dụ, loét ở chân hoặc ngón chân có thể có hình dạng như miệng núi lửa hoặc hình chóp.

Loét chân và ngón chân có nhiều màu sắc khác nhau, phổ biến nhất là:

• Màu vàng.

• Màu hồng.

• Màu đỏ.

• Màu xám.

• Màu đen.

Nếu loét của bạn có màu đen, điều đó có nghĩa là các tế bào trong mô đã chết. Đây gọi là hoại tử (hay còn gọi là chứng thối rữa).

Kích thước và độ sâu của vết loét chân và ngón chân

- Kích thước

Chúng có thể bắt đầu nhỏ chỉ khoảng 1 cm (khoảng kích thước của một hạt đậu hoặc một miếng bánh Cheerios), có thể phát triển lớn bằng cả bàn chân nếu không được điều trị.

- Độ sâu

Có nhiều hệ thống phân loại khác nhau để xác định độ sâu của loét. Ví dụ, Hệ thống phân loại Loét Chân Tiểu Đường Wagner có sáu mức độ:

• Mức độ 0: Da của bạn vẫn nguyên vẹn (không bị tổn thương).

• Mức độ 1: Loét "nông", có nghĩa là da bị rách nhưng vết thương nông (ở các lớp trên của da).

• Mức độ 2: Loét là vết thương "sâu".

• Mức độ 3: Một phần xương ở chân bạn có thể nhìn thấy.

• Mức độ 4: Phần trước của bàn chân (phần gần ngón chân) bị hoại tử (chết mô).

• Mức độ 5: Toàn bộ bàn chân bị hoại tử.

Làm sao để biết mình có bị loét ở chân hoặc ngón chân không?

Khi một vết loét bắt đầu hình thành trên chân hoặc ngón chân, bạn có thể nhận thấy những thay đổi trên da như:

• Da khô.

• Da bị nứt.

• Da bong tróc.

• Da bị đỏ.

• Phát ban.

Khi loét trở nên nghiêm trọng hơn, nó có thể rộng, dài và sâu hơn có thể xuống tận xương. Ở các giai đoạn tiến triển, bạn có thể thấy:

• Da chai.

• Một vòng tròn (halo) quanh trung tâm vết thương, cảm giác cứng hơn da xung quanh.

• Dịch chảy ra (bạn có thể thấy điều này trên vớ khi tháo ra), là dấu hiệu cho thấy có thể bạn đang bị nhiễm trùng.

• Màu nâu ở vết thương.

• Mùi hôi

Xác định loét chân và ngón chân 

- Bác sĩ có thể xác định loại loét bạn mắc phải dựa trên bốn quan sát:

• Hình dạng của vết loét.

• Vị trí của vết loét.

• Hình dạng của rìa vết loét.

• Hình dạng của da xung quanh vết loét.

Tùy trường hợp phức tạp của lở loét chân và ngón chân mà cần phẫu thuật

- Xác định có bị loét chân hoặc ngón chân qua các xét nghiệm 

Để xác định chính xác độ sâu của vết loét và xem liệu nó có gây nhiễm trùng cho xương gần đó hay không, bác sĩ có thể yêu cầu làm các xét nghiệm sau:

• MRI.

• CT scan.

• X-quang.

Phân loại loét chân và ngón chân 

Có hai loại loét có thể ảnh hưởng đến chân và ngón chân của bạn:

• Loét thần kinh (liên quan đến tiểu đường).

• Loét động mạch (thiếu máu).

Loét thần kinh là gì?

Hình ảnh: Loét thần kinh

Loét thần kinh chủ yếu xảy ra ở những người mắc bệnh tiểu đường, mặc dù chúng có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai bị suy giảm cảm giác ở chân. Loét có thể xuất hiện ở bất kỳ đâu trên bàn chân, nhưng thường phát triển ở những phần chân và ngón chân nhạy cảm nhất với trọng lượng cơ thể. Loét thần kinh không gây đau nhưng chúng có thể rất nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời hoặc không đáp ứng với điều trị.

Loét thần kinh có thể có những màu sau:

• Màu hồng.

• Màu đỏ.

• Màu nâu.

• Màu đen.

• Bất kỳ sự kết hợp nào của các màu đó.

Loét động mạch là gì?
 

Hình ảnh: Loét động mạch

Một tình trạng gọi là bệnh động mạch ngoại biên có thể làm giảm lưu thông máu đến các chi của bạn. Khi điều này xảy ra, mô ở chân có thể bắt đầu chết đi. Những vết loét hình thành do giảm lưu thông máu được gọi là loét động mạch.

Động mạch là các mạch máu mang máu từ tim đến phần còn lại của cơ thể, bao gồm cả chân và ngón chân. Ai cũng có thể bị loét động mạch, nhưng những người hút thuốc hoặc có bệnh tiểu đường, huyết áp cao hoặc cholesterol cao có nguy cơ cao hơn.

Khác với loét thần kinh, loét động mạch có thể hình thành ở nhiều vị trí trên cơ thể, bao gồm:

• Trên gót chân.

• Trên đầu ngón chân.

• Giữa các ngón chân (nơi các ngón chân cọ xát vào nhau).

• Các phần xương của chân và ngón chân cọ xát vào ga trải giường, vớ hoặc giày.

• Móng chân (nếu móng chân cắt vào da, nếu móng chân được cắt quá mạnh hoặc nếu bạn đã cắt bỏ móng chân mọc ngược).

Loét động mạch có thể có các màu sau:

• Màu vàng.

• Màu nâu.

• Màu xám.

• Màu đen.

Loét động mạch không chảy máu,  nếu bạn bị nhiễm trùng hoặc bị kích ứng, bạn có thể thấy sưng và đỏ quanh vết loét. Màu đỏ thường chuyển sang màu trắng nhạt hoặc vàng nếu bạn nâng chân lên. Loét động mạch thường rất đau, đặc biệt là vào ban đêm.

Nguyên nhân có thể gây loét chân và ngón chân

Có nhiều lý do có thể khiến bạn bị loét chân và ngón chân. Những nguyên nhân phổ biến nhất bao gồm:

• Bệnh thần kinh  ngoai bien do tiểu đường.

• Viêm mô tế bào, một loại nhiễm trùng vi khuẩn phổ biến.

• Chấn thương đối với chân hoặc ngón chân.

• Lưu thông máu kém 

• Bệnh động mạch ngoại biên.

• Ngón chân có hình dạng bất thường.

• Cách đi bộ bất thường gây áp lực quá nhiều lên một phần của chân hoặc ngón chân.

• Ma sát khi chân hoặc ngón chân cọ xát vào mũi giày.

Mặc dù không gây loét, nhưng loét chân và ngón chân thường xuất hiện cùng với các tình trạng ngón chân như ngón chân khoèo, ngón chân búa và ngón chân vuốt.

Loét chân và ngón chân có lây không?

Không, loét chân không giống như các tình trạng chân khác có thể lây từ người này sang người khác. 

Chăm sóc và Điều trị

Loét chân và ngón chân được điều trị như thế nào?

Việc điều trị tất cả các vết loét bắt đầu với việc chăm sóc da và chân cẩn thận. Kiểm tra da của bạn rất quan trọng, đặc biệt là đối với những người mắc bệnh tiểu đường. Việc phát hiện và điều trị sớm các vết loét ở chân và ngón chân có thể giúp bạn ngăn ngừa nhiễm trùng và tránh để vết loét trở nên nghiêm trọng hơn.

Mục tiêu của việc điều trị loét chân và ngón chân là làm lành vết thương và giảm đau. Nếu bạn không thể khắc phục nguyên nhân gây loét, khả năng loét tái phát sau điều trị là rất cao.

Có cả phương pháp điều trị phẫu thuật và không phẫu thuật cho loét chân và ngón chân. Đối với loét chân và ngón chân ở giai đoạn đầu, phương pháp điều trị không phẫu thuật có thể hiệu quả. Các lở loét nghiêm trọng hơn có thể cần phẫu thuật.

Các phương pháp điều trị không phẫu thuật bao gồm:

• Chăm sóc vết thương tại chỗ. (Loét ít nguy cơ nhiễm trùng và lành nhanh hơn nếu được giữ kín và ẩm.)

• Kháng sinh.

• Thuốc chống kết tập tiểu cầu hoặc chống đông máu.

• Quần áo nén.

• Xả dịch.

• Chân giả.

• Nẹp chỉnh hình.

• Giảm áp lực lên khu vực bị loét bằng cách mang bó bột, giày đặc biệt hoặc nẹp. Bạn có thể cần dùng nạng hoặc xe lăn. 

• Nâng chân.

Các phương pháp điều trị xâm lấn và phẫu thuật bao gồm:

• Cắt bỏ mô nhiễm trùng (debridement).

• Phẫu thuật sửa ngón chân khoèo.

• Phẫu thuật cắt bỏ phần xương ở gan bàn chân (plantar exostectomy).

• Kéo dài gân Achilles.

• Cắt và chỉnh sửa xương đốt sống (metatarsal osteotomies) của ngón chân cái.

• Cạo hoặc loại bỏ xương.

• Cắt bỏ mô sẹo (tenotomy).

• Phẫu thuật tái tạo sử dụng ghép da.

Chăm sóc loét chân và ngón chân 

• Rửa khu vực bị loét bằng xà phòng nhẹ.

• Giữ vết thương sạch và khô.

• Thay băng theo chỉ dẫn.

• Uống thuốc theo chỉ định.

• Uống đủ nước. 

• Tuân thủ chế độ ăn uống lành mạnh

• Tập thể dục đều đặn

• Mang giày phù hợp.

• Mang băng nén theo chỉ dẫn.

Loét cần bao lâu để lành?

Điều trị vết loét có thể mất từ vài tuần đến vài tháng để lành.

Làm sao để giảm nguy cơ bị loét chân và ngón chân?

Có một số điều bạn có thể làm để giảm nguy cơ bị loét chân và ngón chân. Đôi khi, việc thay đổi những thói quen này thậm chí có thể ngăn chúng tái phát.

• Nếu bạn bị tiểu đường, bạn nên mang giày phù hợp và không bao giờ đi chân trần.

• Kiểm tra chân và ngón chân, bao gồm cả mặt trên và mặt dưới của bàn chân, cũng như khu vực giữa các ngón chân mỗi ngày. Hãy tìm bất kỳ vết phồng rộp, vết cắt, vết nứt, vết trầy xước hoặc vết loét nào khác. Cũng kiểm tra xem có bị đỏ, nóng hơn, móng chân mọc ngược, chai hoặc da dày không. 

• Loại bỏ thuốc lá.

• Theo dõi huyết áp của bạn.

• Điều chỉnh mức độ cholesterol và triglycerid trong chế độ ăn uống, hạn chế muối 

• Chăm sóc móng chân

• Tập thể dục.

• Duy trì cân nặng 

• Thăm bác sĩ chuyên khoa về chân thường xuyên.

• Mang giày và vớ phù hợp. 

Liên hệ với bác sĩ

Nếu bạn bị tiểu đường, việc thăm khám bác sĩ chuyên khoa về chân thường xuyên là rất quan trọng. Dù bạn có mắc bệnh tiểu đường hay không, bạn nên gặp bác sĩ ngay lập tức nếu phát hiện loét trên chân hoặc ngón chân. Nếu không được điều trị, loét có thể bị nhiễm trùng, dẫn đến các biến chứng như phải cắt cụt chi.

Kết luận

Việc phát hiện một vết loét mở trên chân hoặc ngón chân có thể khiến bạn lo lắng, không biết nguyên nhân gây ra vết loét, vết loét có thể không lành lại, và nếu bạn bị bệnh thần kinh do tiểu đường, bạn có thể không cảm thấy nó. . Nếu không được điều trị, loét có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng.

Nếu bạn bị bệnh thần kinh ngoai bien do tiểu đường, hãy nhớ rằng việc kiểm tra chân và ngón chân thường xuyên là rất quan trọng. Kiểm tra chân và ngón chân của bạn mỗi khi tắm hoặc khi bạn chuẩn bị mang giày. Hãy liên hệ với bác sĩ ngay lập tức nếu bạn phát hiện loét.

Nguồn: Cleveland Clinic