Cục máu đông trong tĩnh mạch, tim và phổi

Tổng quan

Cục máu đông thường là phản ứng tự nhiên và vô hại của cơ thể để cầm máu khi chúng ta bị trầy xước da, chấn thương hoặc bầm tím. Tuy nhiên, nếu cục máu đông hình thành bên trong lòng mạch máu mà không do chấn thương thì chúng có thể gây tắc nghẽn dòng máu - tình trạng này gọi là huyết khối. Đây là mối nguy hiểm lớn vì khi cục máu đông trong động mạch bị vỡ ra, di chuyển và mắc kẹt ở những mạch máu nuôi tim, phổi hoặc các cơ quan khác, chúng có thể gây tổn thương nặng nề, thậm chí đe dọa đến tính mạng.

Huyết khối là nguyên nhân khiến khoảng 900.000 người tại Hoa Kỳ mắc bệnh mỗi năm và gây ra tới 100.000 ca tử vong.

Các loại huyết khối thường gặp

Có ba loại chính:

• Thuyên tắc huyết khối tĩnh mạch (Venous thromboembolism - VTE): Thường xảy ra ở các tĩnh mạch, phổ biến nhất ở chân. Nếu không phát hiện kịp thời, cục máu đông có thể di chuyển theo dòng máu đến phổi.
• Thuyên tắc động mạch phổi (Pulmonary embolism - PE): Thường gọi là thuyên tắc phổi, xảy ra khi cục máu đông di chuyển lên phổi và gây tắc nghẽn động mạch tại đây.
• Huyết khối động mạch vành (Coronary thrombosis): Là tình trạng tắc nghẽn một động mạch nuôi tim, có thể dẫn đến nhồi máu cơ tim.

Cục máu đông trong mạch máu có thể cản trở dòng máu và gây tắc nghẽn ở các cơ quan

Nguyên nhân hình thành cục máu đông (huyết khối)

Thông thường, cục máu đông hình thành khi lớp tế bào lót bên trong mạch máu bị tổn thương chẳng hạn như bị chấn thương. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, cục máu đông bất thường có thể hình thành ngay cả khi không có vết thương rõ ràng. Điều này xảy ra khi có sự thay đổi bất thường trong dòng chảy của máu, ví dụ như do viêm van tim, phình mạch, hoặc các bệnh lý khiến máu dễ đông hơn bình thường như bệnh bạch cầu hoặc đột biến yếu tố V.

Riêng với huyết khối động mạch vành, nguyên nhân phổ biến là do các mảng bám cholesterol và chất béo tích tụ trong lòng động mạch, làm hẹp đường dẫn máu và tạo điều kiện cho cục máu đông hình thành.

Một số yếu tố nguy cơ khác làm tăng khả năng hình thành cục máu đông bao gồm:

• Béo phì
• Mang thai
• Ngồi lâu, ít vận động như khi đi máy bay, ô tô đường dài hoặc làm văn phòng
• Hút thuốc lá
• Sử dụng thuốc tránh thai đường uống
• Chấn thương hoặc phẫu thuật
• Tuổi cao, đặc biệt sau 60 tuổi
• Tiền sử gia đình có người từng bị cục máu đông
• Mắc các bệnh viêm mạn tính

Triệu chứng của huyết khối

Tùy vào vị trí cục máu đông hình thành, các triệu chứng có thể khác nhau:

• Thuyên tắc huyết khối tĩnh mạch (thường gặp ở chân): có thể gây sưng, đau, căng tức hoặc chuột rút.
• Thuyên tắc phổi (cục máu đông di chuyển lên phổi): gây ra cảm giác khó thở, đau ngực và ho kéo dài.
• Huyết khối động mạch vành (cục máu đông trong mạch máu nuôi tim): thường có biểu hiện như đau thắt dữ dội ở ngực lan xuống cánh tay, kèm theo vã mồ hôi và khó thở.

Phương pháp điều trị huyết khối

Việc điều trị cục máu đông (huyết khối) thường kết hợp giữa thuốc và phẫu thuật tùy theo mức độ nghiêm trọng của bệnh. 

Thuốc chống đông máu là lựa chọn đầu tiên và phổ biến nhất. Các loại thuốc như warfarin hoặc aspirin giúp ngăn ngừa các cục máu đông mới hình thành và hỗ trợ cơ thể tự phá vỡ các cục máu đông sẵn có.

Trong những trường hợp nghiêm trọng hơn, bác sĩ có thể cho sử dụng thuốc tiêu sợi huyết - loại thuốc có khả năng làm tan nhanh cục máu đông, nhưng có thể làm tăng nguy cơ chảy máu.

Khi thuốc không đủ hiệu quả hoặc cục máu đông gây nguy hiểm đến tính mạng, phẫu thuật loại bỏ cục máu đông có thể được thực hiện nhằm khơi thông dòng máu và ngăn tổn thương cơ quan.

Tham khảo nguồn Yale Medicine