Mức oxy trong máu là gì? Cách đo và khi nào cần kiểm tra

Mức oxy trong máu nghĩa là gì?
Mức oxy trong máu (độ bão hòa oxy trong máu) là lượng oxy đang lưu thông trong máu của bạn. Oxy rất cần thiết cho sự sống và cơ thể chúng ta cần một lượng oxy nhất định để hoạt động bình thường. Oxy đi vào cơ thể qua mũi hoặc miệng khi bạn hít vào và đi qua phổi vào máu. Khi đã vào máu, oxy sẽ được đưa đến các tế bào khắp cơ thể. Tất cả các tế bào của bạn cần oxy để tạo ra năng lượng một cách hiệu quả, và cơ thể cần năng lượng để thực hiện mọi quá trình như tiêu hóa và thậm chí là suy nghĩ.

Khi tế bào sử dụng oxy, chúng tạo ra khí carbon dioxide. Máu sẽ mang carbon dioxide trở lại phổi và bạn sẽ thở ra qua miệng hoặc mũi.

Cơ thể kiểm soát chặt chẽ lượng oxy trong máu, vì nếu mức oxy trong máu thấp (gọi là thiếu oxy máu), điều này có thể dẫn đến nhiều vấn đề nghiêm trọng và tổn thương cho các cơ quan, đặc biệt là não và tim. Mức oxy máu thấp cho thấy phổi hoặc hệ tuần hoàn có thể không hoạt động bình thường.
 

Hình ảnh: Đo độ bão hòa oxy
 

Xét nghiệm mức oxy trong máu là gì?

Có hai cách chính để đo hoặc xét nghiệm mức oxy trong máu: xét nghiệm máu và đo bằng máy đo nồng độ oxy (oximeter). Xét nghiệm máu sẽ cung cấp nhiều thông tin hơn so với máy đo oximeter.

Xét nghiệm máu

Nhân viên y tế có thể đo mức oxy trong máu của bạn thông qua xét nghiệm khí máu động mạch (ABG). Xét nghiệm ABG đo lượng oxy và carbon dioxide trong máu, đồng thời kiểm tra độ cân bằng axit và bazơ (độ pH) trong máu. Có quá nhiều hoặc quá ít axit trong máu đều có hại cho sức khỏe.

Đo bằng máy oximeter

Máy đo nồng độ oxy (pulse oximeter) cũng có thể đo độ bão hòa oxy trong máu qua một thiết bị nhỏ kẹp vào ngón tay hoặc ngón chân. Máy này chỉ cho biết phần trăm máu bão hòa oxy (SpO₂) và nhịp tim của bạn. Đây là cách nhanh chóng và không gây đau để kiểm tra xem mức oxy có quá thấp hay không.

Máy oximeter được dùng thường xuyên trong bệnh viện. Bạn cũng có thể mua và sử dụng tại nhà chúng thường có bán ở hiệu thuốc hoặc các trang web, cửa hàng chuyên dụng.

Tại sao tôi cần xét nghiệm mức oxy trong máu?

Bác sĩ có thể yêu cầu bạn làm xét nghiệm mức oxy nếu bạn đang gặp các tình trạng cấp tính (đột ngột và nghiêm trọng) sau:

• Bạn đang gặp khó khăn trong việc thở. (Trẻ sơ sinh cũng có thể cần kiểm tra nếu gặp vấn đề về hô hấp).

• Bạn vừa bị chấn thương vùng đầu hoặc cổ, ảnh hưởng đến hô hấp.

• Bạn bị nhiễm COVID-19.

• Bạn bị viêm phổi.

• Bạn bị ngộ độc khí carbon monoxide.

• Bạn bị tổn thương do hít khói.

• Bạn bị buồn nôn hoặc nôn nhiều lần.

• Bạn bị quá liều thuốc.

Bác sĩ cũng có thể yêu cầu kiểm tra nếu bạn có các bệnh lý về phổi để theo dõi hiệu quả điều trị:

• Hen suyễn.

• Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD).

• Xơ nang phổi.

• Bệnh tim.

Nếu bạn đang được thở oxy tại bệnh viện, bác sĩ sẽ theo dõi mức oxy để đảm bảo bạn nhận đủ oxy.

Làm sao để tăng mức oxy trong máu?

Một số cách tự nhiên để tăng mức oxy trong máu:

• Hít thở không khí trong lành: Mở cửa sổ hoặc đi bộ ngoài trời giúp cơ thể hấp thu nhiều oxy hơn.

• Ngừng hút thuốc: Sau 2–3 tuần bỏ thuốc, tuần hoàn sẽ cải thiện rõ rệt. Sau 1–9 tháng, triệu chứng khó thở sẽ giảm, cả hai điều này giúp cơ thể hấp thu oxy tốt hơn.

• Luyện tập hít thở: Bài tập như thở mím môi hoặc thở bằng bụng có thể mở rộng đường thở và tăng lượng oxy vào máu.

Bạn có thể dùng máy oximeter tại nhà để kiểm tra xem các biện pháp trên có hiệu quả hay không.

Lưu ý: Nếu bạn có bệnh nền nghiêm trọng như viêm phổi hay ngộ độc CO, các biện pháp tự nhiên này có thể không đủ. Nếu có dấu hiệu thiếu oxy máu, hãy đến bệnh viện ngay.

Chi tiết xét nghiệm

Ai thực hiện xét nghiệm mức oxy trong máu?

• Xét nghiệm máu: Kỹ thuật viên hô hấp sẽ lấy máu từ động mạch ở cổ tay. Mẫu máu sẽ được xử lý ngay hoặc chuyển tới phòng xét nghiệm.

• Đo oximeter: Bất kỳ nhân viên y tế nào cũng có thể dùng máy này để đo. Bạn cũng có thể tự đo tại nhà.

Cần chuẩn bị gì trước xét nghiệm?

• Nếu lấy máu từ động mạch cổ tay, có thể sẽ làm test Allen để kiểm tra tuần hoàn máu trước.

• Nếu bạn đang dùng oxy, bác sĩ có thể ngưng oxy 20 phút trước khi lấy máu (nếu tình trạng cho phép) để kiểm tra khi thở khí phòng.

Trong lúc xét nghiệm diễn ra, điều gì sẽ xảy ra?

Xét nghiệm máu:

• Bạn sẽ ngồi hoặc nằm.

• Kỹ thuật viên sẽ xác định vị trí động mạch (thường là ở cổ tay).

• Họ sẽ sát trùng, rồi chích kim vào động mạch để lấy máu.

• Bạn có thể thấy đau nhói, chóng mặt, buồn nôn.

• Sau khi lấy máu, họ sẽ ép chặt và băng lại.

Đo oximeter:

• Kẹp thiết bị nhỏ vào ngón tay.

• Thiết bị dùng ánh sáng hồng ngoại để đo lượng oxy trong máu.

• Kết quả hiện sau vài giây, hiển thị nhịp tim và SpO₂.

Lưu ý: Các yếu tố làm giảm độ chính xác của máy đo SpO₂:

• Sơn móng tay ở ngón đang đo.

• Ánh sáng mạnh trong phòng.

• Cử động nhiều khi đang đo.

Sau xét nghiệm tôi nên mong đợi điều gì?

• Nếu lấy máu, bạn có thể bị bầm tím hoặc đau. Tránh nâng vật nặng trong 24 giờ.

Kết quả và Theo dõi

Kết quả xét nghiệm mức oxy có ý nghĩa gì?

Báo cáo sẽ ghi:

• Tên xét nghiệm.

• Chỉ số đo được.

• Khoảng giá trị bình thường.

• Kết luận (bình thường, cao/thấp).

Kết quả bất thường có thể cho thấy:

• Bạn không hít đủ oxy.

• Không thải được đủ CO₂.

• Mất cân bằng độ pH trong máu.

Xét nghiệm này không chẩn đoán bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định thêm xét nghiệm nếu cần.

Mức oxy bình thường là bao nhiêu?

• Đa số người bình thường có mức SpO₂ từ 95% đến 100%.

• Người có bệnh phổi như COPD hoặc viêm phổi có thể có mức thấp hơn.

• Mức oxy cũng thấp hơn nếu sống ở nơi cao.

Máy đo oximeter có thể sai lệch ±2% đến 4%, xét nghiệm máu sẽ chính xác hơn.

Mức oxy thấp nghĩa là gì?

Thiếu oxy máu (hypoxemia) có thể gây biến chứng cho mô và cơ quan.

Nguyên nhân thường gặp:

• Bệnh tim.

• Bệnh phổi như hen suyễn, viêm phế quản.

• Thuốc giảm đau mạnh làm chậm hô hấp.

• Chứng ngưng thở khi ngủ.

• Mô phổi bị viêm hoặc xơ hóa.

• Sống ở vùng cao.

Bác sĩ sẽ chỉ định thêm xét nghiệm để tìm nguyên nhân.

Khi nào tôi nhận được kết quả?

• Xét nghiệm máu: có kết quả trong vài phút.

• Đo SpO₂ bằng máy: kết quả sau vài giây.

Khi nào tôi nên gọi bác sĩ?

• Nếu SpO₂ ≤ 92%, hãy gọi bác sĩ.

• Nếu SpO₂ ≤ 88%, hãy đến cấp cứu ngay.

Nếu có bệnh phổi mạn tính, hãy tái khám định kỳ và liên hệ bác sĩ khi có triệu chứng bất thường.

Câu hỏi thường gặp

Mức oxy thấp có phải là dấu hiệu của COVID-19?

COVID-19 có thể gây giảm oxy máu ở một số người, nhưng không phải ai nhiễm cũng bị. Có người không có triệu chứng, hoặc có triệu chứng khác nhưng SpO₂ vẫn bình thường.

Chỉ xét nghiệm COVID-19 mới cho kết quả chính xác. Máy oximeter chỉ là công cụ hỗ trợ, không thay thế chẩn đoán.

Triệu chứng khi thiếu oxy trong máu?

• Đau đầu.

• Khó thở.

• Tim đập nhanh.

• Ho.

• Khò khè.

• Lú lẫn.

• Da, móng tay, môi tím tái.

• Da đỏ hồng (dấu hiệu ngộ độc CO).

Ghi chú
Nếu bạn không có bệnh nền ảnh hưởng đến hô hấp, không cần theo dõi thường xuyên mức oxy máu. Máy đo SpO₂ tại nhà hữu ích trong một số trường hợp, nhưng không chính xác bằng xét nghiệm máu. Nếu thấy triệu chứng bất thường hoặc khó thở, hãy liên hệ bác sĩ ngay.

Nguồn: clevelandclinic