Tiêm insulin sai vị trí: Nguy cơ khó lường qua cảnh báo của bác sĩ bệnh viện Bạch Mai

Merinco rất vinh dự được lắng nghe những chia sẻ từ TS.BS. Nguyễn Quang Bảy, Trưởng khoa Nội tiết & Đái tháo đường, Bệnh viện Bạch Mai, về một sai lầm tưởng chừng nhỏ nhưng lại gây hậu quả lớn trong điều trị bệnh tiểu đường tiêm insulin sai vị trí.

Theo bác sĩ Bảy, hầu như ngày nào ông cũng tiếp nhận 1–2 bệnh nhân tiêm insulin sai cách, từ việc tiêm sai liều, tiêm sai loại insulin, bỏ mũi tiêm, cho đến không thay kim tiêm hằng ngày. Tuy nhiên, lỗi phổ biến nhất vẫn là tiêm sai vị trí hoặc không thay đổi vị trí tiêm điều này khiến hiệu quả hấp thu insulin giảm, đường huyết dao động, thậm chí gây hạ đường huyết nguy hiểm.

Chuyện nhỏ – Hậu quả lớn

Theo bài chia sẻ này của BS. Nguyễn Quang Bảy, vùng bụng thường được người bệnh lựa chọn nhiều nhất khi tiêm insulin vì diện tích lớn, thao tác thuận tiện và dễ quan sát. Tuy nhiên, phần lớn bệnh nhân chỉ nhớ hướng dẫn “tiêm cách rốn 3cm” mà không hiểu rõ cách luân chuyển vùng tiêm. Kết quả là họ tiêm quanh rốn tạo thành một vòng tròn hẹp, khiến các mũi tiêm quá gần nhau.

Hậu quả là các mũi tiêm quá sát nhau khiến mô mỡ dưới da bị loạn dưỡng, gây phì đại (phổ biến) hoặc teo đét (ít hơn). Khi đó, sự hấp thu insulin bị giảm, dẫn đến đường huyết tăng và dao động thất thường, dù đã tăng liều. Nặng hơn, người bệnh còn có thể bị hạ đường huyết do hấp thu insulin không đều.

Mỗi khi gặp trường hợp như vậy, tôi thường vẽ minh họa trực tiếp để hướng dẫn bệnh nhân:

“Không tiêm vào vùng kẻ ca rô quanh rốn, hãy tiêm vào những điểm tôi đánh dấu (X) và phải thay đổi vị trí thường xuyên, các mũi cách nhau ít nhất 3cm.”
- TS.BS. Nguyễn Quang Bảy, Trưởng khoa Nội tiết & Đái tháo đường, Bệnh viện Bạch Mai.

Ảnh: Vị trí nên tiêm insulin - theo chia sẻ của bác sĩ Nguyễn Quang Bảy

Hướng dẫn tiêm insulin đúng cách để tránh biến chứng

Để hạn chế sai sót và tăng hiệu quả điều trị, người bệnh cần tuân thủ đúng quy trình tiêm insulin dưới da như sau:

1. Chuẩn bị dụng cụ

• Bút tiêm insulin hoặc ống tiêm insulin
• Kim tiêm mới (dùng 1 lần)
• Khăn lau hoặc bông vô trùng
• Dung dịch sát khuẩn (cồn 70 độ hoặc nước rửa tay y tế)

2. Rửa tay sạch

Rửa tay kỹ bằng xà phòng và nước ấm ít nhất 20 giây để tránh nhiễm khuẩn.

3. Kiểm tra insulin trước khi tiêm

• Xem hạn sử dụng và tình trạng dung dịch (không dùng nếu có vẩn đục, đổi màu).
• Với insulin dạng hỗn dịch (cloudy insulin), lăn nhẹ bút giữa hai lòng bàn tay để dung dịch đồng nhất.
• Bảo quản insulin đúng nhiệt độ (2–8°C trong tủ lạnh, tránh đông đá).

4. Chọn vị trí tiêm phù hợp

Các vùng tiêm phổ biến:

• Bụng: hấp thu nhanh, thuận tiện nhất.
• Đùi: hấp thu trung bình.
• Cánh tay hoặc mông: hấp thu chậm hơn.

 Lưu ý:

• Không tiêm vào vùng có sẹo, thâm tím, viêm, hoặc chai cứng.
• Luân chuyển vị trí tiêm giữa các vùng để tránh phì đại mô mỡ.

5. Cách tiêm insulin đúng kỹ thuật

Nếu dùng bút tiêm insulin:

1. Gắn kim tiêm mới vào bút.
2. Điều chỉnh liều insulin theo hướng dẫn bác sĩ.
3. Sát khuẩn vùng tiêm.
4. Giữ bút tiêm vuông góc (90°) với da.
5. Tiêm hết lượng insulin, sau đó giữ nguyên kim khoảng 5–10 giây trước khi rút ra.

Nếu dùng ống tiêm insulin:

1. Hút đúng liều insulin cần thiết.
2. Sát khuẩn vùng tiêm.
3. Tiêm góc 90°, hoặc 45° nếu bệnh nhân gầy.
4. Tiêm từ từ, rồi rút kim ra nhẹ nhàng.

6. Sau khi tiêm

• Dùng bông vô trùng ấn nhẹ (không xoa) vị trí tiêm vài giây.
• Bỏ kim vào hộp đựng vật sắc nhọn chuyên dụng.
• Bảo quản bút/ống tiêm nơi khô ráo, thoáng mát.

7. Theo dõi sau tiêm

• Quan sát vùng tiêm: nếu có sưng, đau, đỏ hoặc chai cứng, cần đổi vị trí.
• Theo dõi đường huyết định kỳ bằng máy đo đường huyết cá nhân.
• Nếu có biểu hiện hạ đường huyết (vã mồ hôi, run, đói, chóng mặt...), hãy uống ngay 15g đường đơn (1 cốc nước đường hoặc 1 viên glucose).

Vì sao cần luân chuyển vị trí tiêm insulin?

Luân chuyển vị trí tiêm là nguyên tắc vàng trong chăm sóc bệnh nhân tiểu đường dùng insulin.
Điều này giúp:

• Ngăn ngừa phì đại hoặc teo mô mỡ tại chỗ tiêm.
• Tăng hiệu quả hấp thu insulin.
• Giảm đau, bầm và viêm nhiễm da.
• Ổn định đường huyết lâu dài.

Kết luận

Tiêm insulin là thao tác quen thuộc với người bệnh tiểu đường, nhưng chỉ cần một sai sót nhỏ về vị trí, hậu quả có thể rất lớn: đường huyết mất kiểm soát, phì đại mô mỡ, hoặc hạ đường huyết nguy hiểm.

Vì vậy, hãy tuân thủ đúng hướng dẫn, thay đổi vị trí tiêm thường xuyên, và luôn trao đổi với bác sĩ khi có bất kỳ bất thường nào.

Để theo dõi và chăm sóc tiểu đường hiệu quả hơn, người bệnh có thể trang bị máy đo đường huyết, kim tiêm và thiết bị y tế đạt chuẩn tại Merinco đơn vị cung cấp sản phẩm y tế uy tín, giúp bạn an tâm trong quá trình điều trị lâu dài.

Lưu ý: Công ty TNHH Thương Mại Quốc Tế Merinco là nhà phân phối vật tư y tế, không cung cấp lời khuyên y khoa. Nội dung chỉ nhằm mục đích thông tin – không thay thế tư vấn từ bác sĩ. Một phần nội dung được tạo ra với sự hỗ trợ của trí tuệ nhân tạo và có thể chưa đầy đủ hoặc không được cập nhật thường xuyên. Vui lòng tham khảo ý kiến chuyên gia y tế trước khi sử dụng bất kỳ sản phẩm nào.