Báo Động Tình Trạng Đái Tháo Đường Thai Kỳ Ở Việt Nam

Đái tháo đường thai kỳ (ĐTĐTK) đang trở thành vấn đề sức khỏe đáng lo ngại tại Việt Nam. Căn bệnh này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến mẹ mà còn gây nhiều hệ lụy cho thai nhi, như: thai to, suy dinh dưỡng, thai lưu, sang chấn khi sinh, rối loạn hô hấp – chuyển hóa. Về lâu dài, trẻ sinh ra từ mẹ bị ĐTĐTK còn có nguy cơ béo phì, mắc đái tháo đường type 2 sau này.

Thực trạng báo động tại Việt Nam

Theo khảo sát tại các bệnh viện chuyên khoa sản, tỷ lệ ĐTĐTK ở giai đoạn 2001–2004 chỉ khoảng 3–4%. Tuy nhiên đến năm 2017, con số này đã tăng lên tới 20% thai phụ được thăm khám. Thực tiễn tại BV Hùng Vương và Thủ Đức cũng ghi nhận tỷ lệ dao động 18–25%.

Điều này cho thấy, ĐTĐTK đang ngày càng phổ biến và cần có giải pháp quản lý chặt chẽ để giảm thiểu biến chứng nguy hiểm.

Ảnh: Đái tháo đường thai kỳ đang trở thành vấn đề sức khỏe đáng lo ngại. Căn bệnh này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến mẹ mà còn gây nhiều hệ lụy cho thai nhi, như: thai to, suy dinh dưỡng, thai lưu, sang chấn khi sinh, rối loạn hô hấp – chuyển hóa

Hướng dẫn quốc gia về sàng lọc và quản lý ĐTĐTK

Ngày 19/9, Cục Bà mẹ và Trẻ em – Bộ Y tế đã tổ chức hội thảo phổ biến Hướng dẫn Quốc gia về sàng lọc, chẩn đoán và quản lý ĐTĐTK (Quyết định 1470/QĐ-BYT).

Theo đó, thai phụ được chia thành 2 nhóm:

• Nguy cơ thấp: xét nghiệm từ tuần thai 24–28.
   
• Nguy cơ cao: xét nghiệm ngay lần khám thai đầu tiên.
   

Chẩn đoán dựa trên nghiệm pháp dung nạp glucose 75g với các chỉ số đường huyết lúc đói, sau 1 giờ và 2 giờ.

Ba trụ cột quản lý đái tháo đường thai kỳ

Việc kiểm soát ĐTĐTK tập trung vào 3 yếu tố chính:

1. Liệu pháp dinh dưỡng y học (MNT)
 

• Chế độ ăn cá nhân hóa, cân bằng đủ nhóm chất.
   
• Tăng cường thực phẩm có chỉ số đường huyết thấp (<55), giàu chất xơ.
   
• Chia nhỏ bữa ăn, không bỏ bữa, phân bổ hợp lý năng lượng trong ngày.
   
• Năng lượng bổ sung: +50 kcal/ngày (3 tháng đầu), +250 kcal (3 tháng giữa), +450 kcal (3 tháng cuối).
   

2. Vận động hợp lý
 

• Ít nhất 30 phút/ngày, đặc biệt là đi bộ sau ăn.
   
• Giúp ổn định đường huyết, kiểm soát cân nặng, giảm biến chứng sản khoa.

• Tự kiểm tra đường huyết thường xuyên.
   
• Điều chỉnh insulin khi cần, đặc biệt trong giai đoạn chuyển dạ và sau sinh

Can thiệp dinh dưỡng – chìa khóa phòng bệnh

Theo các chuyên gia dinh dưỡng, khoảng 80% thai phụ mắc ĐTĐTK có thể kiểm soát bệnh chỉ nhờ chế độ ăn và vận động hợp lý, không cần dùng thuốc.

Chế độ dinh dưỡng gợi ý cho phụ nữ ĐTĐTK:

• Carbohydrate: 50–65% năng lượng (ưu tiên ngũ cốc nguyên hạt, rau, trái cây tươi).
   
• Protein: 15–20% (thịt nạc, cá, sữa ít béo, đậu phụ…).
   
• Lipid: 20–30% (ưu tiên dầu thực vật, cá giàu omega-3, hạn chế mỡ động vật và chất béo trans).
   
• Nước: 1,5–2 lít/ngày.
   
• Thứ tự ăn: Rau trước, tinh bột sau để hạn chế tăng đường huyết sau ăn.

Nguy cơ và biến chứng nếu không kiểm soát

ĐTĐTK làm tăng nguy cơ:

• Tiền sản giật – sản giật, cao huyết áp.
   
• Bệnh võng mạc, bệnh mạch vành, nhiễm trùng tiết niệu.
   
• Trẻ sinh ra dễ bị hạ đường huyết, rối loạn chuyển hóa, bất thường bẩm sinh (tăng gấp 3 lần so với mẹ khỏe mạnh).
   
• Nguy cơ mẹ tiến triển thành đái tháo đường type 2 sau sinh.

Vai trò của sàng lọc sớm

Theo khuyến nghị quốc tế, thai phụ nên được sàng lọc phổ cập ở tuần 24–28, hoặc sớm hơn nếu thuộc nhóm nguy cơ cao (thừa cân, có tiền sử ĐTĐTK, gia đình có người mắc ĐTĐ).

Các tổ chức như Quỹ Đái tháo đường Thế giới (WDF) nhấn mạnh, việc sàng lọc và quản lý ĐTĐTK ngay từ tuyến y tế cơ sở chính là "cửa sổ cơ hội" để bảo vệ sức khỏe mẹ – con và ngăn chặn vòng xoáy bệnh mạn tính truyền qua nhiều thế hệ.

Kết luận

Đái tháo đường thai kỳ đang gia tăng nhanh chóng tại Việt Nam, gây ảnh hưởng nặng nề đến cả mẹ và con. Phát hiện sớm, can thiệp kịp thời bằng dinh dưỡng hợp lý, vận động an toàn và theo dõi đường huyết chặt chẽ chính là giải pháp then chốt để kiểm soát căn bệnh này.

➡️ Các mẹ bầu cần đi khám thai định kỳ, thực hiện sàng lọc theo khuyến cáo của Bộ Y tế để bảo vệ sức khỏe cho cả mẹ và bé.

Nguồn: suckhoedoisong