Nuôi ăn qua đường tiêu hóa (Enteral Feeding): Cách hoạt động và khi nào được sử dụng
Tìm hiểu về nuôi ăn qua đường tiêu hóa khi nào cần dùng, các loại ống, quy trình đặt ống, so sánh với nuôi ăn tĩnh mạch, biến chứng, chống chỉ định và tiên lượng.
Nuôi ăn qua đường tiêu hóa là việc tiếp nhận chất dinh dưỡng khi bạn không thể ăn theo cách thông thường một cách an toàn hoặc hiệu quả. Nếu bạn mắc phải một tình trạng bệnh lý ảnh hưởng đến khả năng vận động hoặc từng bị chấn thương, nuôi ăn qua đường tiêu hóa có thể được sử dụng để đảm bảo bạn nhận đủ dưỡng chất cần thiết.
Thuật ngữ nuôi ăn qua đường tiêu hóa đề cập đến việc đưa thực phẩm vào cơ thể qua đường tiêu hóa (gồm miệng, thực quản, dạ dày và ruột).
Nuôi ăn có thể được thực hiện qua đường miệng hoặc qua một ống thông đưa thẳng đến dạ dày hoặc ruột non. Trong môi trường y tế, thuật ngữ "nuôi ăn qua đường tiêu hóa" thường được hiểu là nuôi ăn qua ống thông.
Người cần nuôi ăn qua đường tiêu hóa thường có tình trạng bệnh hoặc chấn thương khiến họ không thể ăn theo chế độ ăn thông thường bằng miệng, nhưng đường tiêu hóa vẫn còn hoạt động được.
Nuôi ăn qua ống giúp người bệnh nhận được dinh dưỡng và duy trì chức năng của hệ tiêu hóa. Hình thức này có thể cung cấp toàn bộ nhu cầu calo hoặc chỉ là phần bổ sung.
Khi nào cần nuôi ăn qua đường tiêu hóa?
Nếu bạn mắc phải một tình trạng bệnh lý ảnh hưởng đến khả năng vận động hoặc từng bị chấn thương, nuôi ăn qua đường tiêu hóa có thể được sử dụng để đảm bảo bạn nhận đủ dưỡng chất cần thiết.
Nuôi ăn qua ống có thể cần thiết khi bạn không thể ăn đủ calo để đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng. Điều này có thể xảy ra nếu bạn:
Không thể ăn được
Không ăn an toàn được
Có nhu cầu calo cao hơn khả năng ăn uống thông thường
Nếu không ăn đủ, bạn có nguy cơ suy dinh dưỡng, sụt cân, và gặp phải những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.
Một số nguyên nhân phổ biến dẫn đến việc cần nuôi ăn qua đường tiêu hóa gồm:
Đột quỵ, làm suy giảm khả năng nuốt
Ung thư, gây mệt mỏi, buồn nôn, nôn khiến việc ăn uống khó khăn
Bệnh nặng hoặc chấn thương, làm giảm năng lượng hoặc khả năng ăn uống
Trẻ nhỏ hoặc trẻ sơ sinh chậm lớn, không ăn được
Bệnh lý nghiêm trọng, làm cơ thể bị căng thẳng và khó tiếp nhận đủ dinh dưỡng
Rối loạn thần kinh hoặc vận động, làm tăng nhu cầu calo nhưng lại khó ăn
Rối loạn/dị tật đường tiêu hóa, mặc dù những trường hợp này có thể cần đến nuôi ăn tĩnh mạch (IV)
Các loại hình nuôi ăn qua đường tiêu hóa
Theo Hiệp hội Tiêu hóa Hoa Kỳ, có 6 loại ống nuôi ăn chính. Các ống này có thể chia thành nhiều dạng nhỏ hơn tùy vào vị trí đầu ống nằm ở dạ dày hay ruột.
Bác sĩ sẽ lựa chọn loại ống dựa trên kích thước ống cần dùng, thời gian cần nuôi ăn, và khả năng tiêu hóa của bạn.
Chuyên viên y tế cũng sẽ lựa chọn công thức dinh dưỡng phù hợp dựa trên loại ống, khả năng tiêu hóa và nhu cầu dinh dưỡng.
Các loại ống nuôi ăn chính gồm:
Ống thông mũi-dạ dày (NGT): từ mũi vào dạ dày
Ống thống miệng-dạ dày (OGT): từ miệng vào dạ dày
Ống thông mũi-ruột (nasoenteric): từ mũi vào ruột (bao gồm hai loại mũi-hỗng tràng và mũi-tá tràng)
Ống thông miệng-ruột (oroenteric): từ miệng vào ruột
Ống mở thông dạ dày ra da (gastrostomy): xông nuôi ăn được mở thông qua da bụng vào dạ dày (các biến thể gồm ống mở thông dạ dày ua nội soi PEG hay ống mở thông dạ dày qua x-ray PRG, nút G)
Ống mở thông hỗng tràng ra da (jejunostomy): xông nuôi ăn được mở thông qua da vào ruột non (gồm ống mở thông hỗng tràng qua nội soi PEJ và ống mở thông qua x-ray PRJ)
Quy trình đặt ống
Ống thông mũi-dạ dày NGT hoặc Ống thông miệng-dạ dày OGT:
Đặt ống mũi-dạ dày hoặc miệng-dạ dày khá đơn giản và ít gây đau. Không cần gây mê.
Điều dưỡng đo chiều dài ống, bôi trơn đầu ống, đặt vào mũi hoặc miệng và đẩy ống xuống dạ dày
Ống được cố định bằng băng keo mềm
Kiểm tra vị trí bằng cách rút dịch dạ dày bằng bơm tiêm và đo pH
Có thể chụp X-quang để xác nhận
Sau khi xác nhận, có thể sử dụng ống ngay
Ống thông mũi ruột (nasoenteric) hoặc miệng-ruột (oroenteric):
Cần dùng nội soi có gắn camera để đặt ống
Sau khi đặt, xác nhận vị trí bằng hút dịch và chụp X-quang
Thường chờ 4–12 giờ mới bắt đầu dùng ống
Một số người tỉnh khi đặt, một số cần gây mê nhẹ
Không cần hồi phục sau thủ thuật, nhưng thuốc gây mê có thể mất vài giờ để hết tác dụng
Ống mở thông dạ dày hoặc hỗng tràng ra da qua nội soi PEG và PEJ:
Thường cần gây mê nhẹ hoặc đôi khi gây mê toàn thân
Nội soi giúp định vị, sau đó rạch một đường nhỏ trên bụng để đưa ống vào
Ống được cố định ngoài da
Có thể phải đợi 12 giờ mới bắt đầu sử dụng
Thời gian hồi phục: 5–7 ngày
Có thể đau nhẹ tại vị trí đặt ống, nhưng vết mổ nhỏ thường lành tốt
Có thể được kê kháng sinh để phòng ngừa nhiễm trùng
So sánh: Nuôi ăn qua đường tiêu hóa với nuôi ăn tĩnh mạch
Trong một số trường hợp, nuôi ăn qua đường tiêu hóa không khả thi. Nếu bạn có nguy cơ suy dinh dưỡng và đường tiêu hóa không hoạt động, bác sĩ có thể chỉ định nuôi ăn tĩnh mạch (parenteral feeding).
Nuôi ăn tĩnh mạch là đưa dinh dưỡng qua tĩnh mạch
Dùng ống truyền tĩnh mạch trung tâm, như PICC hoặc cổng tĩnh mạch (port)
Nếu là bổ sung: gọi là nuôi ăn tĩnh mạch ngoại vi (PPN)
Nếu toàn bộ nhu cầu dinh dưỡng: gọi là nuôi ăn tĩnh mạch hoàn toàn (TPN)
Mặc dù TPN có thể cứu sống bệnh nhân, nhưng nuôi ăn qua đường tiêu hóa vẫn được ưu tiên nếu có thể, vì nó gần giống với ăn uống tự nhiên và hỗ trợ hệ miễn dịch.
Các biến chứng có thể gặp khi nuôi ăn qua đường tiêu hóa
Một số biến chứng phổ biến khi nuôi ăn qua đường tiêu hóa gồm:
Hít sặc: thức ăn vào phổi
Hội chứng tái nuôi (refeeding syndrome): mất cân bằng điện giải nguy hiểm ở người suy dinh dưỡng nặng
Nhiễm trùng tại vị trí đặt ống hoặc ống
Buồn nôn, nôn do truyền nhanh hoặc nhiều, hoặc do dạ dày rỗng chậm
Kích ứng da tại chỗ đặt ống
Tiêu chảy do ăn lỏng hoặc thuốc
Ống bị lệch
Ống bị tắc nếu không được rửa đúng cách
Thông thường không có biến chứng dài hạn. Khi bạn ăn uống trở lại bình thường, có thể bị khó chịu nhẹ ở tiêu hóa trong quá trình cơ thể thích nghi lại với thức ăn rắn.
Khi nào không nên nuôi ăn qua đường tiêu hóa?
Nguyên nhân chính khiến không thể nuôi ăn qua đường tiêu hóa là do đường tiêu hóa không còn hoạt động.
Ví dụ như:
Tắc ruột
Thiếu máu nuôi ruột (thiếu máu cục bộ)
Bệnh lý ruột nặng như Crohn
Tiên lượng
Hình ảnh: Một bệnh nhân đặt ống nuôi ăn từ mũi vào dạ dày
Nuôi ăn qua đường tiêu hóa thường được dùng ngắn hạn trong quá trình phục hồi sau bệnh, chấn thương, hoặc phẫu thuật. Phần lớn bệnh nhân sẽ quay lại ăn uống bình thường.
Trong một số trường hợp, nuôi ăn có thể được dùng dài hạn, như với người có rối loạn vận động hoặc trẻ em bị khuyết tật.
Cũng có thể được sử dụng để kéo dài sự sống ở người bệnh nặng hoặc người lớn tuổi không thể tự nuôi dưỡng. Tuy nhiên, việc sử dụng để kéo dài sự sống cần được đánh giá đạo đức theo từng trường hợp cụ thể.
Việc điều chỉnh để thích nghi với nuôi ăn có thể khó khăn. Nhưng với bác sĩ, điều dưỡng, chuyên gia dinh dưỡng và nhân viên chăm sóc tại nhà, bạn hoặc người thân hoàn toàn có thể vượt qua và thích nghi thành công.
Nguồn: healthline
