5 Câu hỏi phổ biến & Quan niệm sai lầm về ống nuôi ăn

1. Chỉ có một loại ống nuôi ăn (feeding tube)?

Sự thật :
Không — có nhiều loại ống nuôi ăn khác nhau, và lựa chọn loại ống phù hợp phụ thuộc vào nhiều yếu tố: tình trạng tiêu hóa của người bệnh, thời gian dự kiến cần ống, nguy cơ trào ngược/aspiration, và khả năng vận chuyển thức ăn qua dạ dày hay ruột non.

• Có ống dạ dày (gastric) – đặt vào dạ dày
• Có ống ruột non (jejunal, post-pyloric) – bỏ qua dạ dày nếu dạ dày không thể chịu đựng
• Có ống hai đầu (gastrojejunostomy) – một đầu vào dạ dày, một đầu vào ruột non
• Có ống qua mũi (nasogastric, nasojejunal) – thường dùng ở giai đoạn ngắn hạn
• Có ống đặt qua thành bụng (gastrostomy, jejunostomy, PEG) – dùng khi cần lâu dài

Lợi ích của việc chọn đúng loại (ví dụ: bypass dạ dày khi có nguy cơ trào ngược cao) là ngày càng được nhấn mạnh trong các hướng dẫn dinh dưỡng hỗ trợ. 

2. Nếu có ống nuôi ăn thì không thể ăn thức ăn “thật” bằng miệng nữa?

Quan niệm sai lầm: Nhiều người tin rằng khi đặt ống cho ăn, việc ăn bằng miệng sẽ không được phép hoặc sẽ gây hại.

Sự thật:

• Có nhiều trường hợp bệnh nhân vẫn có thể nuốt an toàn một phần thức ăn “thật” (qua miệng), trong khi vẫn được hỗ trợ bằng ống nuôi ăn để đảm bảo đủ dưỡng chất.
• Việc sử dụng cả hai (ăn qua miệng + ống nuôi ăn) là hoàn toàn có thể và phổ biến nếu không có chống chỉ định nuốt. 
• Trong chăm sóc hiện đại, người bệnh được đánh giá bởi bác sĩ chuyên khoa nuốt / chuyên gia ngôn ngữ – nếu an toàn, có thể tiếp tục ăn qua miệng – ống chỉ hỗ trợ lượng calo/nước khi khẩu phần miệng không đủ.

3. Ống cho ăn có tồn tại mãi mãi không?

Quan niệm sai lầm: Rất nhiều người nghĩ rằng một khi đã đặt ống, sẽ phải dùng mãi.

Sự thật (cập nhật):

• Thông thường ống nuôi ăn được đặt tạm thời để hỗ trợ trong giai đoạn cấp tính hoặc giai đoạn hồi phục.
• Nếu cần nuôi ăn kéo dài (thường > 4 tuần), người ta thường chuyển sang ống vĩnh viễn hơn như PEG hoặc jejunostomy.
• Có những trường hợp người bệnh sử dụng xông nuôi ăn như giải pháp lâu dài, nhất là khi có tổn thương nuốt vĩnh viễn, rối loạn hấp thu kéo dài hoặc tình trạng mãn tính.
• Việc chuyển đổi từ ống ngắn hạn sang ống dài hạn cần được cân nhắc theo tình trạng lâm sàng và mục tiêu điều trị.

4. Nếu đặt ống nuôi ăn thì phải ở lại bệnh viện?

Quan niệm sai lầm: Ai đặt ống là phải nằm viện.

Sự thật:

• Nhiều bệnh nhân dùng xông nuôi ăn có thể xuất viện và tiếp tục sống tại nhà với chế độ nuôi ăn được quản lý — đặc biệt nếu nuôi ăn bằng ống là giải pháp lâu dài.
• Có nhiều cách cung cấp dinh dưỡng qua ống thông:
    • Nuôi liên tục (continuous) trong 24 giờ
    • Nuôi theo chu kỳ (ví dụ, ban đêm)
    • Nuôi bolus (cung cấp từng khối lượng lớn vào những thời điểm cố định trong ngày)
• Quy chế cung cấp (liên tục, chu kỳ, bolus) sẽ được chọn tùy vào lối sống, nhu cầu dinh dưỡng và tình trạng đường tiêu hóa.

Ví dụ: bệnh nhân có sonde nuôi ăn dài hạn vẫn có thể đi lại, sinh hoạt, ra ngoài, du lịch — chế độ nuôi ăn được tích hợp vào lịch sinh hoạt chứ không phải là rào cản.

5. Chỉ có thể dùng công thức dinh dưỡng đặc biệt qua ống, không thể dùng thức ăn bình thường?

Quan niệm sai lầm: Người ta thường nghĩ rằng ống nuôi ăn chỉ dành cho các loại công thức bột/dung dịch chuyên biệt.

Sự thật:

• Ngoài các công thức thương mại, hiện nay ngày càng nhiều khuyến nghị hỗ trợ việc sử dụng thức ăn xay nhuyễn (blenderized / real food blends) để qua ống nuôi ăn, nếu người bệnh có thể dung nạp và không có rủi ro cao.
• Thức ăn xay nhuyễn (rau, thịt, trái cây, ngũ cốc… nghiền mịn, pha loãng) có thể cung cấp dưỡng chất tương đương nếu được chuẩn bị an toàn, nhưng cần được giám sát bởi chuyên gia dinh dưỡng để đảm bảo đủ calo, protein, vi chất và tránh tắc ống. 
• Tuy nhiên, không phải tất cả bệnh nhân đều phù hợp với thức ăn xay nhuyễn (đặc biệt là người có đường tiêu hóa nhạy cảm, rối loạn hấp thu, nguy cơ tắc ống cao). Cần đánh giá các rủi ro và lợi ích cá nhân.

Những quan điểm mới & bằng chứng năm 2024-2025 cần lưu ý

• Trong bệnh nhân chăm sóc tích cực, có nhiều suy nghĩ sai về dinh dưỡng qua ống thông vẫn tồn tại; các chuyên gia gần đây kêu gọi thực hành bằng chứng (evidence-based) để tối ưu hóa dinh dưỡng hỗ trợ. 
• Ví dụ: không nên đo thể tích thức ăn tồn đọng (residual volumes) thường quy để đánh giá dung nạp ống — việc này có thể trì hoãn việc cung cấp đủ dinh dưỡng. 
• Hướng dẫn hiện nay khuyến nghị bắt đầu nuôi ăn qua ống sớm (trong vòng 24 giờ nếu không có chống chỉ định) để hỗ trợ đường tiêu hóa và tránh suy giảm niêm mạc ruột.
• Ở người cao tuổi mắc sa sút trí tuệ, việc đặt ống nuôi ăn không hẳn cải thiện thời gian sống hay chất lượng cuộc sống — cần cân nhắc kỹ mục tiêu chăm sóc. 
• Việc tập huấn, kiến thức và thực hành đúng của điều dưỡng / nhân viên y tế về nuôi ăn qua ống là rất quan trọng, vì các sai sót trong đặt ống, vệ sinh, quản lý thuốc đều có thể gây biến chứng

Tác giả: Juliette Soelberg, MS, RD, LDN

Cập nhật bởi Kimberly Brown, MS, RD / LD

Lưu ý: Công ty TNHH Thương Mại Quốc Tế Merinco là nhà phân phối vật tư y tế, không cung cấp lời khuyên y khoa. Nội dung chỉ nhằm mục đích thông tin – không thay thế tư vấn từ bác sĩ. Một phần nội dung được tạo ra với sự hỗ trợ của trí tuệ nhân tạo và có thể chưa đầy đủ hoặc không được cập nhật thường xuyên. Vui lòng tham khảo ý kiến chuyên gia y tế trước khi sử dụng bất kỳ sản phẩm nào.