CHĂM SÓC NGƯỜI BỆNH MỞ KHÍ QUẢN - BẠN CẦN BIẾT

Về khí quản của bạn

Khí quản (hay ống thở) là một phần trong hệ hô hấp dài khoảng 11 cm (4½ inch) và nằm ở phía trước cổ (xem Hình 1). Khí quản kéo dài từ thanh quản (hộp âm thanh) cho đến phổi.

Hình 1. Vị trí của ống khí quản

Khi bạn thở, không khí sẽ di chuyển từ mũi hoặc miệng qua thanh quản, đi qua khí quản vào phổi được gọi là đường thở của bạn.

 Việc đặt ống mở khí quản (tracheostomy)

Ống mở khí quản là một ống được đặt qua lỗ mở được tạo ra trong khí quản giúp việc thở trở nên dễ dàng hơn và bảo vệ đường thở khỏi bị tắc nghẽn. Bạn có thể cần một ống mở khí quản nếu có dấu hiệu sau:

• Một khối u chặn hoặc thu hẹp đường thở.

• Các dịch tiết (đờm) chặn hoặc thu hẹp đường thở.

• Bạn đang chuẩn bị phẫu thuật có thể gây sưng và làm tắc nghẽn đường thở của bạn.

Ống mở khí quản của bạn có thể là tạm thời hoặc vĩnh viễn.

Về ống mở khí quản

Ống mở khí quản là một ống rỗng được đặt vào lỗ mổ trên khí quản của bạn để giữ cho đường thở thông và dẫn không khí vào phổi.

Ống mở khí quản có 3 phần (xem Hình 2):

• Ống ngoài: Đây là phần luôn ở nguyên vị trí, giúp giữ cho ống mở khí quản không bị đóng lại. Không được tháo cannula ngoài. Chỉ bác sĩ hoặc y tá mới được tháo nó.

• Ông trong ( nòng trong) : Đây là phần có thể tháo ra và lắp vào. Bạn sẽ thay cannula  hai lần một ngày hoặc tùy chỉ định của bác sĩ. Điều này giúp ngăn ngừa các dịch tiết tích tụ bên trong và làm tắc nghẽn đường thở. Không được tháo cannula trong ra ngoài quá vài phút. Hãy luôn giữ nó ở vị trí trong ống khi không thay. Trường hợp thay ống để vệ sinh cần có nòng sơ cua để lắp tạm trong thời gian làm vệ sinh.

• Dây đeo mở khí quản: Dây này quấn quanh cổ và kết nối với cannula ngoài, giúp giữ ống mở khí quản ở vị trí cố định.

Hình 2. Ống trong và ống ngoài

Giao tiếp khi có ống mở khí quản (tracheostomy)

Mang ống mở khí quản bạn sẽ không thể nói chuyện bình thường. Nhiều người có thể nói được chút xíu bằng cách dùng ngón tay che tạm lỗ mở khí quản.

Bảo vệ đường thở của bạn mọi lúc khi có ống mở khí quản:

• Không ngâm mình dưới nước (như trong bồn tắm hoặc hồ bơi).

• Không đi bơi khi ống mở khí quản vẫn còn hay sau khi ống mới được tháo.

• Tránh để nước phun trực tiếp vào ống mở khí quản khi tắm. Hướng nước sao cho nó chảy dưới cổ của bạn, quay mặt ra xa nước, hoặc sử dụng tấm chắn vòi hoa sen.

  Có thể nói rõ hơn nếu bạn sử dụng van tập nói cho ống mở khí quản

Sử dụng máy tạo độ ẩm khi bạn có ống mở khí quản, đặc biệt là vào ban đêm sẽ giúp làm lỏng chất tiết trong cơ thể, ngăn không cho chúng làm tắc ống khí quản của bạn.

Chăm sóc ống mở khí quản 
Y tá sẽ dạy bạn cách chăm sóc ống mở khí quản:
 

• Hút dịch từ ống khí quản giúp làm sạch dịch tiết trong đường thở của bạn, giúp việc thở dễ dàng hơn.

• Vệ sinh ống hút giúp ngăn ngừa nhiễm trùng.

• Thay nòng trong của ống mở khí quản giúp ngăn ngừa dịch tiết làm tắc ống.

• Vệ sinh da xung quanh lỗ mở khí quản giúp ngăn ngừa da bị kích ứng.

• Duy trì độ ẩm cho không khí bạn hít thở giúp làm lỏng dịch tiết, hút dịch dễ dàng hơn.

Khi xuất viện với ống mở khí quản, bạn sẽ tự chăm sóc tại nhà và nhận được các vật dụng cần thiết. Các hướng dẫn dưới đây sẽ giúp bạn nhớ cách chăm sóc ống mở khí quản của mình.

Cách hút dịch từ ống mở khí quản của bạn

Y tá sẽ hướng dẫn bạn cách thực hiện và tần suất cần làm việc này.

1. Chuẩn bị các vật dụng cần thiết:

• Máy hút và hệ thống ống dẫn nhựa

• Ống hút đờm nhớt

• Gương

• Một chậu hoặc cốc lớn đầy nước

• 2 đến 4 miếng gạc khô

• Một khăn sạch và khô hoặc giấy lau

Bạn có thể sử dụng một chiếc gương treo trên tường hoặc đặt trên bề mặt phẳng.

2. Rửa tay sạch sẽ với xà phòng và nước hoặc sử dụng dung dịch rửa tay có cồn.

3. Kết nối ống hút với ống nhựa của máy hút.

4. Đặt gương sao cho bạn có thể nhìn thấy lỗ ống mở khí quản.

5. Bật máy hút (nếu bạn ở bệnh viện, thay vì bật máy, hãy mở kẹp trên ống hút).

6. Dùng ngón cái và ngón trỏ kẹp ống hút để chặn lực từ máy hút.

7. Ho mạnh để làm dịch tiết trong đường thở bắn ra ngoài.

8. Giữ ống hút đã kẹp, đưa nó vào ống mở khí quản khoảng 8 đến 13 cm.

9. Thả tay ra để bắt đầu hút dịch. Không để ống hút trong ống mở khí quản quá 10 giây, vì để quá lâu có thể gây khó thở

10. Dùng chuyển động xoay, từ từ rút ống hút ra khỏi lỗ mở khí quản của bạn. Xoay ống hút giúp nó hút sạch dịch nhầy ở tất cả các mặt của khí quản và ống nội khí quản.

11. Lau sạch dịch tiết bên ngoài ống hút bằng gạc khô.

12. Rửa sạch dịch tiết bên trong ống hút bằng cách hút nước qua ống hút.

Lặp lại các bước này nếu bạn cảm thấy còn dịch tiết cần được hút ra. Nếu bạn cần lặp lại việc hút quá 2 hoặc 3 lần, hãy nghỉ ngơi vài phút trước khi tiếp tục.

Sau khi hoàn thành:

1. Đảm bảo rằng ống hút và ống nhựa được làm sạch. Rửa và lau bên ngoài ống hút, và hút nước qua bên trong để làm sạch nếu cần.

2. Ngắt kết nối ống hút khỏi ống nhựa của máy hút.

3. Đặt ống hút lên khăn khô hoặc giấy lau.

4. Nếu bạn ở nhà, đổ dịch tiết từ bên trong máy hút vào toilet. Không đổ vào bồn rửa, vì chúng có thể gây tắc nghẽn cống. Ở bệnh viện, nhân viên sẽ làm việc này cho bạn.
 

Khi bạn ở nhà, thay ống hút mỗi tuần một lần hoặc thay thường xuyên hơn nếu nó bị bẩn hoặc tắc. Ở bệnh viện, mỗi lần sử dụng bạn sẽ dùng một ống mới.

Vệ sinh bình chứa của máy hút với xà phòng và nước khi cần.

Cách thay ống trong và vệ sinh da xung quanh ống mở khí quản

Thường xuyên kiểm tra và tháo nòng trong của bạn, thay ống trong 2 lần mỗi ngày: một lần vào buổi sáng và một lần vào buổi tối. Nếu bạn thấy dịch tiết tích tụ bên trong, hãy thay ống sớm hơn.
 

Cố gắng không thay ống trong quá 2 lần mỗi ngày. Nếu bạn làm vậy, bạn có thể hết ống thay. Nếu bạn thường xuyên cần thay ống trong nhiều hơn 2 lần mỗi ngày, hãy gọi cho đội ngũ chăm sóc sức khỏe của bạn để thông báo.

1. Chuẩn bị các dụng cụ:

• 01 nòng trong mới

• 4 đến 6 bông tăm (hoặc nhiều hơn nếu cần)

• 01 chiếc gương 

Bạn có thể sử dụng một chiếc gương treo trên tường hoặc gương để trên bề mặt.

 2. Rửa tay sạch sẽ với xà phòng và nước hoặc dung dịch rửa tay có cồn

 3. Đứng hoặc ngồi trước gương.

 4. Giữ ống ngoài cố định bằng một tay. Dùng tay còn lại nhẹ nhàng ép vào đầu của ống trong để mở khóa

 5. Kéo trượt ống bên trong ra (xem Hình 3) và vứt nó đi. Không để ống lót bên trong ra khỏi ống mở khí quản của bạn quá vài phút.

 Ghi chú: Trường hợp bạn sử dụng nòng trong không tái sử dụng bạn bỏ đi và thay ống mới

Trường hợp bạn dùng loại tái sử dụng thì bạn đem đi vệ sinh và sử dụng cho lần thay sau.

Hình 3. Kéo ống trong ra ngoài

    6. Lắp nòng trong mới. Nhẹ nhàng bóp phần khóa và trượt đẩy nó vào trong ống ngoài. Thả tay khi nó đã khớp chắc chắn vào cả hai bên của viền kết nối.

    7. Nhẹ nhàng vệ sinh da xung quanh ống mở khí quản bằng bông gòn đã được làm ẩm.

Nếu bạn phải sử dụng ống mở khí quản lâu dài, bác sĩ sẽ thay toàn bộ ống mở khí quản (bao gồm ống trong, ống ngoài và dây đai khí quản) trong các lần tái khám. Đừng tự tháo ống ngoài của ống mở khí quản. Bạn có thể không thể lắp lại nó vào khí quản. Đừng thay dây đai khí quản cho đến khi bác sĩ cho phép.

Cách làm ẩm không khí bạn thở

Sử dụng máy tạo ẩm để làm ẩm không khí bạn thở. Nếu bạn cần thêm độ ẩm, bạn có thể đặt một miếng gạc ẩm trước ống khí quản. Điều này sẽ giúp lọc, làm ẩm và làm ấm không khí bạn hít vào.

1. Chuẩn bị các dụng cụ. 

• 1 miếng gạc (4 inch x 4 inch)

• Một đoạn dây đủ dài để quấn quanh cổ

• Kéo

Hình 4. Miếng gạc đã được làm ẩm đặt lên lỗ ống khí quản.

     6. Giữ miếng gạc ở vị trí cho đến khi nó khô. Khi miếng gạc khô, vứt bỏ nó. Lặp lại các bước trên để thay thế miếng gạc mới.
 

Hiện nay đã có dụng cụ làm ẩm mở khí quản bạn có thể mua sẵn và lắp vào đầu ống mở khí quản. 

Xem thêm Tại  https://merinco.com.vn/products/lam-am-mo-khi-quan-mui-nhan-tao-tracheostomy-filter-hme

Tháo Ống Mở Khí Quản

Bác sĩ sẽ tháo ống mở khí quản của bạn khi bạn không còn cần đến nó. Bạn sẽ không cảm thấy đau đớn khi ống được tháo ra. Bạn sẽ không cần phải phẫu thuật, và lỗ sẽ tự đóng lại. Bạn cũng không cần phải khâu.

Trước khi tháo ống mở khí quản, bạn sẽ được đậy nắp ống mở khí quản - Nắp này sẽ bịt kín lỗ mở khí quản của bạn để đánh giá khả năng thở bình thường của bạn đã đạt yêu cầu chưa?. Bạn sẽ để nắp này trong ít nhất 24 giờ. Nếu bạn có thể thở bình thường khi nắp còn ở đó, bác sĩ sẽ tháo ống mở khí quản và che phủ bằng một miếng băng (băng gạc) lên lỗ mở khí quản sau khi rút ống.

• Giữ băng gạc trên lỗ mở khí quản của bạn cho đến khi lỗ mở hoàn toàn đóng lại. Bác sĩ sẽ thông báo với bạn điều này. Thường quá trình này sẽ mất khoảng 1 đến 2 tuần.

• Thay băng gạc hai lần một ngày hoặc thay thường xuyên hơn nếu băng bị bẩn. Vệ sinh da dưới băng gạc bằng miếng gạc ẩm mỗi lần thay băng.

• Đặt ngón tay lên băng gạc khi bạn ho hoặc nói. Điều này sẽ giúp lỗ mở khí quản của bạn đóng lại.

Điều quan trọng cần lưu ý:

• Loại bỏ ống thông bên trong ( nòng trong) ngay lập tức nếu bạn gặp khó khăn khi thở. Nếu thở dễ dàng hơn, có thể ống thông bên trong bị tắc. Kiểm tra lại ống thông bên trong và thay mới nếu cần. Gọi 115 hoặc đến phòng cấp cứu gần nhất ngay lập tức nếu việc thở không cải thiện.
   

• Nếu toàn bộ ống mở khí quản bị rút ra do tai nạn, đừng hoảng sợ. Lỗ mở khí quản của bạn sẽ vẫn mở trong vài giờ đến vài ngày. Gọi 115 hoặc đến phòng cấp cứu gần nhất ngay lập tức để đặt lại ống mở khí quản.
   

Nguồn: Memorial Sloan Kettering Cancer Center